Czy da się zbudować dom funkcjonalny, a na dodatek oryginalny? Tak! Dowodzi temu Dom Kontrastowy zaprojektowany przez Pasywny m2. Dom kontrastowy został nagrodzony w konkursie Ministerstwa Klimatu i Środowiska „Dom z klimatem – najlepszy zrealizowany projekt” za zastosowanie nowoczesnych rozwiązań, technologii prefabrykowanego drewna oraz standardu pasywnego. Co o Domu Kontrastowym mówi sam projektant? 

Państwa firma specjalizuje się w projektowaniu i budowie domów w standardzie pasywnym. Czy obecnie tego typu budynki cieszą się dużym zainteresowaniem? Czy budownictwo pasywne zyskuję w naszym kraju na znaczeniu? 

Budownictwo w standardzie pasywnym cieszy się w Polsce i na całym świecie rosnącym zainteresowaniem. Widzimy to zarówno po rosnącej liczbie zapytań kierowanych do naszego biura, jak i rosnącej w każdym roku liczbie realizowanych przez Pasywny m2 projektów. Wynika to z licznych korzyści, które obiekty zaprojektowane oraz wybudowane w tym standardzie dają właścicielom domów oraz rosnącej świadomości ekologicznej społeczeństwa. Oczywiście większość inwestorów koncentruje się na korzyściach finansowych związanych z ograniczeniem rachunków za energię oraz na poprawie swojego komfortu i warunków życia. Jest jednak też coraz więcej osób, które zauważają, że standard pasywny jest odpowiedzią na wyzwania związane ze zmianami klimatu, dlatego, że znacząco ogranicza zapotrzebowanie na energię. 
Ale korzyści z ograniczenia zapotrzebowania na energię to nie wszystko. Nowo budowane obiekty w standardzie pasywnym i istniejące obiekty termomodernizowane do standardu pasywnego zapewniają większy komfort, zdrowie i wyższą jakość życia oraz pracy. Ciekawostką może być fakt, że jedną z najważniejszych rekomendacji WHO w czasie pandemii było wietrzenie pomieszczeń, w których przebywają ludzie. A więc nawet pandemia COVID-19 rozwijałaby się wolniej, gdyby budynki w standardzie pasywnym były powszechne, bo wszystkie budynki w standardzie pasywnym są wyposażone w wentylację mechaniczną.

Jakie rozwiązania zostały zastosowane w Domu Kontrastowym, aby osiągnął standard zeroenergetyczny?

Jak w każdym domu w standardzie pasywnym, również w Domu Kontrastowym priorytetem było ograniczenie do minimum zapotrzebowania na energię. W tym celu zastosowaliśmy mnóstwo zasad projektowych i wykonawczych, na których standard pasywny się opiera.

Na etapie projektu koncepcyjnego, zaczęliśmy od optymalnej lokalizacji i orientacji budynku na działce oraz od takiego strefowania pomieszczeń w budynku, by zapewnić jak największe, darmowe zyski cieplne ze słońca w czasie zimy. To dlatego tzw. pomieszczenia dzienne są po stronie południowej budynku i są wyposażone w olbrzymie okna, natomiast pomieszczenia techniczne, łazienki i klatka wejściowa są od strony północnej i są pozbawione okien. Staraliśmy się również by bryła budynku była jak najbardziej zwarta. Dom Kontrastowy ma bardzo nowoczesną niemal futurystyczną formę, a mimo to sumaryczna wielkość powierzchni ścian zewnętrznych, dachu i płyty fundamentowej w stosunku do odpowiadającej wielkości dla domów o bardziej tradycyjnej formie, jest mniejsza. To ważne, ponieważ to właśnie przez te powierzchnie zewnętrzne budynek traci ciepło zimą i chłód latem. Mniejsza powierzchnia przegród zewnętrznych oznacza również niższe koszty budowy.

Ponieważ Dom Kontrastowy powstał w technologii szkieletu drewnianego, niemal całą 56-centymetrową grubość ścian i 65-centymetrową grubość dachu stanowi izolacja, w tym wypadku wykonana z wdmuchiwanej celulozy i mat z wełny drewnopochodnej. Dom posadowiony jest na płycie fundamentowej izolowanej od spodu 30-centymetrową warstwą XPS. Dodatkowo cały budynek jest projektowany w taki sposób, by mostki termiczne zredukować do poziomu pomijalnego obliczeniowo. Przykładem takiego miejsca są skrzynki na żaluzje zewnętrzne. W Domu Kontrastowym skrzynki te schowane są w fasadzie budynku – w miejscu izolacji jednak, dzięki zastosowaniu autorskich rozwiązań, nie powodują strat ciepła.

Żaluzje pełnią z resztą w tym projekcie bardzo ważną funkcję. Chronią one dom przed promieniami słonecznymi i przegrzewaniem latem. Dzięki regulacji nachylenia raszek inwestorzy mają kontrolę nad ilością światła wpadającego do wnętrz, a jednocześnie mogą zachować widoczność przez okna.
Dom Kontrastowy jest wyjątkowo szczelny powietrznie, co zostało potwierdzone wynikiem testu szczelności (n50=0,53) na poziomie lepszym niż restrykcyjne wymogi standardu pasywnego. Tak dobry wynik testu był możliwy tylko dlatego, że aspekty szczelności były analizowane i planowane już na etapie projektu architektonicznego. Szczelność powłoki na ścianach i dachu zapewniona jest dzięki płytom OSB o grubości 22 mm posklejanych taśmami paroszczelnymi. By zapewnić szczelność powietrzną między piętrami, na stropie zastosowano membranę paroszczelną „wywiniętą” wokół belek stropowych. Okna i drzwi uszczelnione zostały od wewnątrz specjalistycznymi taśmami uszczelniającymi i rozprężnymi. Instalacje sanitarne rozprowadzono pod płytą fundamentową w taki sposób, by nie przebijać zewnętrznej powłoki budynku.

Tak wysoki poziom szczelności powietrznej powoduje, że dom jest oczywiście bardziej energooszczędny, ale i komfortowy, ponieważ nie występują w nim np. „przeciągi”.  Dzięki zastosowaniu wentylacji mechanicznej z rekuperacją, w szczelnym budynku można skutecznie odzyskiwać ciepło ze zużytego powietrza. I dokładnie takie rozwiązanie jest zastosowane w Domu Kontrastowym. Wentylacja mechaniczna pozwala nie tylko na odzysk ciepła, ale również na utrzymanie stałej jakości powietrza. Dzięki filtrom umieszczonym w centrali powietrze wewnątrz budynku ma lepszą jakość niż powietrze na zewnątrz.
Standard pasywny pozwolił nam ograniczyć zapotrzebowanie energetyczne  tego domu do minimum. Aby uzyskać klasę budynku zero-energetycznego, czyli by w bilansie rocznym budynek produkował więcej energii niż potrzebuje, zastosowaliśmy rozwiązania instalacyjne oparte o odnawialne źródła energii. W budynku zastosowano wysokosprawne ogrzewanie i chłodzenie podłogowe znajdujące się w płycie fundamentowej budynku i w podłodze na piętrze. Źródłem ciepła i chłodu, jak również ciepłej wody użytkowej jest gruntowa pompa ciepła. Natomiast energia elektryczna do pompy (jak i do wszystkich urządzeń elektrycznych w domu) jest dostarczana z instalacji fotowoltaicznej umiejscowionej na dachu.

Czy budowa domu pasywnego się opłaca?

Z naszego doświadczenia wynika, że inwestorzy nie postrzegają budowy domu jako coś, co ma być opłacalne, a raczej jako potrzeby, które muszą zaspokoić lub marzenia, które chcą zrealizować. Pytanie powinno więc raczej brzmieć: „czy zastosowanie standardu pasywnego w nowo budowanym domu się opłaca?” Na tak postawione pytanie odpowiedź jest jedna: „Tak!” Koszty energii ciągle rosną, powodując nie tylko coraz większe obciążenie rodzinnego budżetu, ale olbrzymią niepewność i stres o przyszłość.

Jak szybko zwraca się taka inwestycja, zależy od wielu czynników jak: wielkość domu, położenie działki, skomplikowania bryły itd. Jedno jest pewne, każdy wzrost cen nośników energii powoduje, że opłacalność zastosowania standardu pasywnego jest coraz wyższa. By to rzetelnie ocenić, należy spojrzeć na „opłacalność” standardu pasywnego w znacznie szerszej perspektywie niż tylko porównanie kosztów inwestycyjnych i zaoszczędzonej energii.

Każdy dom jest miejscem, w którym mieszkamy, odpoczywamy, pracujemy, wychowujemy dzieci. W domach spędzamy 70% naszego czasu, a od wybuchu pandemii COVID-19 nawet więcej. Dlatego komfort, zdrowie i jakość życia, które oferuje standard pasywny ma kluczowe znaczenie, a walory takich domów przewyższają wszystkie domy tzw. tradycyjne. Powyższe korzyści są trudno wyceniane, ale przecież mają ogromną wartość. Jaką wartość ma fakt, że w domach w standardzie pasywnym panuje zawsze stała – komfortowa temperatura niezależnie od pory roku i pogody na zewnątrz? Albo, że dzieci mogą swobodnie pełzać, biegać na bosaka, siedzieć lub leżeć na podłodze, ponieważ jego wszystkie wewnętrzne powierzchnie mają przyjemną temperaturę pozwalającą na jej pełne wykorzystanie, niezależnie od temperatury na zewnątrz? Albo, jaką wartość ma to, że w domach pasywnych zawsze jest świeże powietrze, które pozwala mieszkańcom na szybszą regenerację i wydajniejszą pracę? Jest ono czystsze i zdrowsze od powietrza na zewnątrz, ponieważ jest przefiltrowane, a przez to pozbawione pyłków, pyłów i owadów.

Jest też inny aspekt odpowiedzi na to pytanie. Każdy dom jest inwestycją, czyli lokatą środków na dłuższy czas. Dlatego ważne jest, by wartość tej inwestycji rosła lub co najmniej utrzymywała się w czasie. Standard pasywny również w tym pomaga. Dzięki temu, że budynki w standardzie pasywnym cechują się wyższą jakością zarówno projektu, jak i wykonania – budynki wolniej ulegają degradacji pod wpływem czynników pogodowych, a przez to wymagają rzadszych remontów. Co więcej, najwyższa klasa energooszczędności powoduje, że budynki te przez długie dziesięciolecia będą spełniały wszystkie wymagania prawne co do efektywności energetycznej. To bardzo istotne. Przepisy dotyczące wymaganej charakterystyki energetycznej budynków co kilka lat się zmieniają i są coraz bardziej restrykcyjne. A ponieważ wartość domów budowanych dziś, będzie w przyszłości wyznaczana na podstawie wartości domów budowanych według przyszłych przepisów, to jeśli teraz nie zainwestujemy w standard pasywny, to w przyszłości nasz dom będzie miał na rynku znacznie niższą wartość. Koszt termomodernizacji i przystosowania budowanych dziś domów do obowiązujących przepisów jest zawsze wielokrotnie wyższy niż wybudowanie domu w wysokim standardzie od początku.

Podsumowując, standard pasywny opłaca się i to na wielu płaszczyznach.

Dom Kontrastowy został wykonany z zastosowaniem prefabrykowanej konstrukcji drewnianej. Dlaczego właśnie w tej technologii? Czy to był pomysł inwestora, czy Państwa inicjatywa?

To była wspólna decyzja inwestora i architektów. Analizowaliśmy i omawialiśmy różne technologie budowy. Na koniec, korzyści związane z prefabrykacją konstrukcji drewnianej przekonały inwestorów do tej właśnie technologii. Dwoma głównymi czynnikami, które przemawiały za wybraną technologią były: elastyczność budowy w szkielecie drewnianym pozwalająca na stosunkowo łatwą budowę niespotykanej bryły Domu Kontrastowego oraz szybkość budowy. Ten drugi aspekt był ważny również z powodu zmniejszenia uciążliwości budowy dla sąsiadów: krótszy czas budowy oznacza mniejszy hałas, mniej zanieczyszczeń i krótsze blokowanie dróg dojazdowych.

Jakie są zalety i ograniczenia prefabrykowanego budownictwa drewnianego?

Oprócz zalet wymienionych wcześniej, prefabrykacja elementów budowlanych w fabryce daje lepsze możliwości kontroli jakości budowy. Dokładność dopasowania elementów ma kluczowe znaczenie w przypadku budynków pasywnych, gdyż wpływa ona na szczelność powietrzną przegród. Dodatkowo prefabrykacja pozwala na ograniczenie ilości odpadów budowlanych oraz ograniczenie kosztu transportu materiałów na budowę. Takie podejście do procesu budowy, dodatkowo ogranicza zużycie tzw. energii szarej, a tym samym redukuje emisję CO2 i zmniejsza negatywne oddziaływanie na klimat podczas całego cyklu życia.

Sam budulec w postaci drewna i materiałów drewnopochodnych użytych w konstrukcji i izolacji ma ogromne zalety ograniczenia oddziaływania na środowisko. Drewno to surowiec odnawialny o niskim, zbliżonym do zera śladzie węglowym. Jest to materiał, który bardzo dobrze wpisuje się w obecną walkę z kryzysem klimatycznym.

Ograniczeniem samej technologii prefabrykacji drewnianej jest wielkość możliwych do budowy obiektów. Ze względów konstrukcyjnych, większość z nich nie przekracza pięciu kondygnacji. Na świecie jest co prawda kilka obiektów przeczących tej regule, jednak zwykle budynki te stosują hybrydowy system konstrukcyjny wykorzystujący mieszankę innych materiałów, co sprawia, że inwestycje tego rodzaju są droższe.

Czy każdy projekt może zostać wykonany w technologii prefabrykowanej?

W technologii prefabrykatów drewnianych może być wykonany każdy projekt, z wyjątkiem wysokościowców, o czym wspominałem wcześniej. W tej chwili wracają do łask również technologie prefabrykacji betonowej, które nie mają praktycznie żadnych ograniczeń co do wysokości budynków, choć, co trzeba podkreślić – oddziaływają znacznie bardziej na środowisko na etapie budowy i rozbiórki niż prefabrykacja drewniana.