Marek Amrozy - Narodowa Agencja Poszanowania Energii S.A.

Wprowadzenie

Codziennie zużywamy energię potrzebną do ogrzewania budynku, wentylacji, przygotowania ciepłej wody, oświetlenia i działania różnych urządzeń domowych. Korzystamy z ciepła dostarczanego z sieci miejskiej lub z własnej kotłowni, gdzie wykorzystywane są paliwa różnego typu, jednak w każdym z tych przypadków opłaty za energię stanowią główną część kosztów użytkowania budynku. Możemy je znacznie obniżyć, pod warunkiem, że budynek zostanie odpowiednio zaprojektowany i zbudowany. Jako użytkownicy domów nie mamy wprawdzie wpływu na ceny energii elektrycznej, cieplnej, czy opału, ale warto zastanowić się nad tym, co możemy zrobić, aby zmniejszyć roczne rachunki poprzez ograniczenie ilości kupowanej energii. Wiedzy o tym, w jaki sposób budynek zużywa energię dostarczy nam audyt energetyczny. W bieżącej kontroli nad zużyciem energii wesprze nas natomiast odpowiedni zestaw narzędzi, które nazywamy ogólnie systemami do zarządzania energią. 

Audyt energetyczny

Audyt energetyczny budynku to analiza techniczno-ekonomiczna, która pozwala na ustalenie ile energii i na jakie cele zużywa budynek, wskazuje najlepsze rozwiązania służące oszczędzaniu energii i jej kosztu, oraz informuje o tym ile będziemy zużywali energii po wdrożeniu modernizacji (czyli również o tym, ile szacunkowo będziemy płacić za energię w przyszłości). Wykonanie audytu pozwala podjąć świadomą decyzję o optymalnym zainwestowaniu niejednokrotnie dużej sumy, oraz uchronić inwestora przed nietrafioną modernizacją, która w rzeczywistości może mieć niewielki wpływ na przyszłe rachunki za energię. Audyt energetyczny często jest też niezbędny do ubiegania się o różne formy dofinansowania. Audyt powinien być wykonany przez profesjonalnego audytora lub doradcę energetycznego – wtedy mamy pewność, że przeprowadzone obliczenia i zaproponowane rozwiązania modernizacyjne są adekwatne do rzeczywistego stanu budynku i że uzyskamy oszczędność kosztów eksploatacyjnych.

Zakres i forma audytów energetycznych jest zdefiniowana w aktach prawnych, jednak kluczowe jest zaangażowanie audytora, którego doświadczenie oraz umiejętności pozwalają na profesjonalne zrealizowanie usługi. 

W przypadku większych budynków, a więc i wyższych kosztów energii, można wręcz powiązać szacowane przez audytora oszczędności z rzeczywistym efektem - wtedy mówimy o tzw. kontraktach EPC (ang: Energy Performance Contracting), które zakładają, że zapłata za zrealizowanie inwestycji będzie następować jeśli zakładane poziomy energooszczędności zostaną faktycznie osiągnięte. W przypadku mniejszych budynków, w szczególności domów jednorodzinnych, najczęściej sami użytkownicy muszą wziąć na siebie odpowiedzialność za takie przeprowadzenie modernizacji i odpowiednią eksploatację budynku, aby osiągać zakładane efekty. Pomaga im w tym dynamiczny rozwój technologii teleinformatycznych, dzięki którym mogą stosunkowo niedrogo wyposażyć domy w systemy do zarządzania energią.

Systemy do zarządzania energią

Wiedza na temat energooszczędnych modernizacji domów jest obecnie szeroko dostępna. Wystarczy wpisać kilka haseł do wyszukiwarki, aby otrzymać dostęp do szeregu poradników, podręczników czy wskazówek na forach internetowych. Łatwo możemy się dowiedzieć z nich w jaki sposób poprawić izolacyjność termiczną ścian, dachów czy okien, oraz efektywność instalacji wewnętrznych (oświetlenie, ogrzewanie, wentylacja i klimatyzacja), a także, jak prawidłowo korzystać z urządzeń elektrycznych będących na wyposażeniu budynku. 
Prawidłowe dostosowanie temperatury utrzymywanej w pomieszczeniach do rzeczywistych potrzeb jest jednym z podstawowych działań, które są konieczne do tego, aby rachunki za energię były utrzymywane w ryzach. Nawet najgrubsza warstwa ocieplenia może nie zapewnić oczekiwanych oszczędności jeśli nie wyregulujemy odpowiednio instalacji ogrzewania. Efektem ocieplenia będzie wówczas jedynie wyższa temperatura w pomieszczeniach zamiast niższych rachunków za ogrzewanie. Oczywiście można i należy poszukiwać możliwości dostosowania działania instalacji do specyficznych potrzeb użytkowników. Zazwyczaj mieszkańcy domu jednorodzinnego rano go opuszczają wyjeżdżając do pracy czy szkoły. W tym okresie można obniżyć nieco temperaturę wewnętrzną i na przykład wyłączyć układ cyrkulacji ciepłej wody użytkowej. Takie działanie to tylko jeden z przykładów, który może przynieść istotne zmniejszenie zużycia energii. Aby móc je wdrożyć bez uszczerbku dla komfortu użytkowania domu potrzebujemy odpowiednich narzędzi w postaci systemów do zarządzania energią. Taki system może np. realizować załączanie i wyłączanie obiegu cyrkulacji ciepłej wody użytkowej (c.w.u.) według zadanego harmonogramu lub też stosować wyjątki od zaprogramowanych reguł - np. załączać go gdy w domu jest użytkownik. Dzisiejsze rozwiązania teleinformatyczne pozwalają łatwo monitorować różne zdarzenia i zarządzać reakcjami na nie. Można sobie wyobrazić przykładowo funkcję systemu, która widząc, że smartfon użytkownika zalogował się do domowej sieci Wi-Fi lub został zdezaktywowany alarm, uruchamia pompy obiegowe cyrkulacji c.w.u. Funkcję podwyższania temperatury można włączyć również zdalnie, tak aby po powrocie do domu było już ciepło i przyjemnie. 

Również w przypadku zużycia energii elektrycznej i ciepła, zastosowanie ma znana maksyma, mówiącą, o tym, że nie możemy czymś skutecznie zarządzać jeśli tego nie mierzymy. Aby móc racjonalnie planować wdrażanie kolejnych energooszczędnych rozwiązań i weryfikować rezultaty już podjętych działań należałoby na bieżąco kontrolować faktury od przedsiębiorstw energetycznych i regularnie odczytywać stan liczników. Jednak dużo mniej uciążliwym rozwiązaniem jest  wykorzystanie w tym celu prężnie rozwijających się technologii teleinformatycznych. Istnieje szereg przykładów systemów do zarządzania energią w budynkach, monitorujących zużycie energii i wody. Za pomocą tego typu systemów można również w dowolnym momencie wygenerować raporty on-line, które dostarczą nam wszystkich niezbędnych informacji. Inteligentne liczniki energii, umożliwiające bieżący monitoring są również stopniowo wdrażane przez przedsiębiorstwa energetyczne. Jest to bardzo wygodne rozwiązanie. Alternatywą może być wdrożenie systemu zdalnych odczytów zużycia mediów energetycznych bazującego na własnych miernikach zamontowanych na instalacjach wewnętrznych. 

Do niedawna kłopotliwe było stosowanie różnych protokołów komunikacyjnych oferowanych przez poszczególnych producentów. Ale obecnie dostępne są już platformy otwarte, umożliwiające integrację urządzeń od różnych producentów i spięcie ich w jeden wspólny system, którym możemy zarządzać np. ze smartfona czy dowolnego komputera z dostępem do internetu. Możemy za ich pomocą sterować oświetleniem, roletami, klimatyzacją, wentylacją, ogrzewaniem czy nawet autonomicznymi odkurzaczami. Najwięksi producenci, tacy jak np. Google czy Apple, prześcigają się obecnie w poszerzaniu oferty w tzw. segmencie “smart-home”. Można również skorzystać z ofert mniejszych, często lokalnych dostawców, których rozwiązania mogą być nawet bardziej kompleksowe i lepiej dostosowane do oczekiwań. 

O pomoc we wdrażaniu inteligentnych systemów zarządzania energią w domu możemy poprosić audytora energetycznego. Możemy również poszerzyć swoją  wiedzę dołączając do szeregu grup dyskusyjnych w mediach społecznościowych, czy poszukując rozwiązań na forach tematycznych. Wysiłek włożony w inteligentne zarządzanie budynkiem z pewnością się opłaci - łatwo zauważymy różnicę w rachunkach za energię.

Podsumowanie

Aby zapewnić sobie niskie rachunki za energię kluczowe jest odpowiednie zadbanie o stan techniczny budynku - czyli jego uszczelnienie i ograniczenie strat ciepła. Duże oszczędności można uzyskać poprzez zwiększenie wydajności systemów technicznych budynków, takich jak oświetlenie, instalacje ciepłej wody oraz systemy grzewcze, chłodzące i wentylacyjne. W celu sformułowania optymalnego planu modernizacji warto przeprowadzić profesjonalny audyt energetyczny. Opomiarowanie i połączenie systemów technicznych w budynku ze zdalnym zarządzaniem pozwala na monitorowanie bieżącego zużycia energii i mediów oraz na zarządzanie parametrami ich pracy. Umożliwia także szybką reakcję na sytuacje awaryjne, ale przede wszystkim umożliwia stałe poszukiwanie potencjału do dalszego oszczędzania energii - a więc i kosztów użytkowania budynku. Systemy do zarządzania energią często wpisują się w kategorię modnych gadżetów, ale te gadżety nie są tylko kosztownymi zabawkami wykorzystującymi najnowsze zdobycze technologii - potrafią skutecznie pomóc zaoszczędzić użytkownikom niebagatelne kwoty i pomóc środowisku naturalnemu ograniczając wpływ budynku na klimat.

Warto również dodać, że we wrześniu 2020 r. wejdą w życie nowe przepisy których celem jest zwiększenie efektywności energetycznej budynków, a w rezultacie zmniejszenie emisji zanieczyszczeń wprowadzanych do atmosfery. Znowelizowana ustawa o termomodernizacji przewiduje szereg usprawnień w programach „Czyste Powietrze” i „Stop Smog” oraz uruchomienie Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków. System umożliwi między innymi zbieranie danych dotyczących stanu energetycznego budynków oraz bieżące monitorowanie informacji na temat dostępnych środków finansowych na przedsięwzięcia związane z ochroną powietrza, w tym na termomodernizację budynku albo wymianę „kopciuchów” w ramach środków publicznych.

Na przestrzeni ostatnich kilku lat obserwujemy wzrost poziomu świadomości ekologicznej mieszkańców Polski. Coraz większą wagę przywiązujemy do dbałości o środowisko naturalne, zaczynamy też dostrzegać, że to właśnie nasze codzienne wybory i decyzje mają wpływ na otoczenie, w którym żyjemy i na to, co pozostawimy po sobie przyszłym pokoleniom. Do jednej z ważniejszych życiowych decyzji należy to, gdzie i jak będziemy mieszkać. Dlatego myśląc o własnych czterech kątach, oprócz wygody i funkcjonalności, nie zapominajmy o parametrach związanych z energooszczędnością oraz o wyborze ekologicznych źródeł ciepła......

Rusza kampania Ministerstwa Klimatu pn. „Dom z klimatem”.

„Dom z klimatem” to dom, który nie zanieczyszcza powietrza, bo jest ogrzewany ekologicznym źródłem ciepła. Dom, który generuje oszczędności finansowe i energetyczne dzięki właściwej termomodernizacji, wykorzystaniu energii słonecznej, a także zbieraniu deszczówki z terenu całej posesji. „Dom z klimatem” to również dom wykonany z naturalnych, w pełni odnawialnych surowców.

Kampania będzie stanowiła źródło informacji o dostępnych programach wsparcia finansowego, dzięki którym także Twój dom może mieć klimat.

W ramach kampanii chcemy też zachęcać wszystkich tych, którzy dopiero planują budowę domu, do stosowania odnawialnych materiałów konstrukcyjnych. Dlatego na naszych stronach www podzielimy się wiedzą na temat nowoczesnych technologii w budownictwie, wyjaśnimy w jaki sposób zmniejszyć roczne rachunki za ogrzewanie oraz jak zagospodarować wody opadowe.

SPEŁNIJ MARZENIE O DOMU Z KLIMATEM

Na przestrzeni ostatnich kilku lat obserwujemy wzrost poziomu świadomości ekologicznej Polaków. Coraz większą wagę przywiązujemy do dbałości o środowisko naturalne, bardziej przeszkadza nam zanieczyszczone powietrze, brudna woda i nieposegregowane odpady. Zaczynamy również dostrzegać, że to właśnie nasze codzienne wybory i decyzje mają wpływ na otoczenie, w którym żyjemy, a także na to, co pozostawimy po sobie przyszłym pokoleniom. Do jednej z ważniejszych życiowych decyzji należy to, gdzie będziemy mieszkać, a marzenia o własnym domu coraz częściej się spełniają. Dlatego myśląc o własnych czterech kątach, oprócz wygody i funkcjonalności, nie zapominajmy o parametrach związanych z energooszczędnością oraz o wyborze ekologicznych materiałów konstrukcyjnych i źródeł ciepła.

ŻEBY W DOMU ZAPANOWAŁ DOBRY KLIMAT

Paradoksalnie wcale nie potrzeba wiele wysiłku, żeby również nasz dom miał klimat. I nie chodzi tutaj o nastrojowe elementy wystroju wnętrza, ale o rozwiązania, które pozytywnie wpłyną nie tylko na otoczenie, ale również na domowy budżet. Zatem jeżeli już jesteś posiadaczem własnego domu, zastanów się nad skorzystaniem z jednego z rządowych programów, dzięki którym otrzymasz dodatkowe środki m.in. na instalację ekologicznych rozwiązań.

A jest w czym wybierać: w ramach programu „Czyste Powietrze” otrzymasz dofinansowanie na wymianę starych i nieefektywnych źródeł ciepła na paliwo stałe, na nowoczesne źródła ciepła oraz przeprowadzenie niezbędnych prac termomodernizacyjnych budynku. Stary system grzewczy w domu jednorodzinnym jest najczęściej nieefektywny, generuje duże zużycie paliwa, a przez to wysokie koszty eksploatacyjne. Przynosi również szkodę dla środowiska oraz zagraża naszemu zdrowiu. Dlatego najlepiej zastąpić go nowoczesnym, niskoemisyjnym urządzeniem, a przy okazji przeprowadzić termomodernizację budynku - ocieplić ściany i wymienić stolarkę okienną oraz drzwi. Wymiana kotła i termomodernizacja budynku nie jest kłopotliwa, przebiega sprawnie i przynosi długotrwałe korzyści. Warto również rozważyć zainstalowanie paneli fotowoltaicznych na dachu. Instalacja zwraca się średnio po 6-8 latach. Dla zaspokojenia średniego zapotrzebowania rodziny na prąd wystarczy pokryć panelami fotowoltaicznymi 18m² dachu. Dodatkowo, w ramach programu „Mój Prąd” możesz wystąpić o zwrot do 50% kosztów takiej inwestycji - maksymalnie 5 tys. zł na instalację. Jeśli nie korzystasz z dotacji, możesz odliczyć koszt inwestycji od podatku, w ramach tzw. ulgi termomodernizacyjnej.

Wiosenna susza i letnie ulewy coraz częściej dają się we znaki, przypominając jak bardzo istotne jest zarządzanie zasobami wody i mikroretencja. Zagospodarowanie deszczówki, to nie tylko oszczędność, ale również sposób na radzenie sobie z ekstremalnymi zjawiskami pogodowymi. W ramach programu „Moja Woda” finansowaniem objęto zakup, montaż i uruchomienie instalacji pozwalających na zagospodarowanie wód opadowych i roztopowych na terenie nieruchomości objętej przedsięwzięciem. Dzięki temu wody te nie będą odprowadzane do kanalizacji czy rowów odwadniających, ale zostaną na działce i będzie można je wykorzystać w dowolnym momencie np. do podlewania trawnika. Rządowe wsparcie można przeznaczyć również na przewody odprowadzające wody opadowe, zbiornik retencyjny podziemny lub nadziemny, oczko wodne, instalację rozsączającą oraz elementy do nawadniania bądź innego sposobu wykorzystania zatrzymanej wody. Program przewiduje dofinansowanie do wysokości 5 tys. zł.

POSTAW NA DREWNO

Jeżeli dopiero planujesz budowę domu zadbaj o to, aby był on zdrowy, dobrze wentylowany, z optymalną wilgotnością powietrza i izolacją termiczną, która zapewnia chłód latem i ciepło zimą. Te wszystkie zalety łączą w sobie nowoczesne, energooszczędne domy wykonane z drewna, które cieszą się coraz większą popularnością.

Bądź ekologiczny! Drewno to materiał, który może zostać wykorzystany do budowy w formie nieznacznie przetworzonej, co wraz ze zdolnością wiązania dwutlenku węgla pozycjonuje go wśród najlepszych rozwiązań ekologicznych. Ekologia w budownictwie to przede wszystkim materiały bezpieczne dla środowiska i niewielka ilość energii potrzebnej do ich wytworzenia.

Oszczędzaj czas! Technologie drewniane wykorzystywane współcześnie w budownictwie są bardzo zaawansowane i umożliwiają zbudowanie budynku w stanie surowym nawet w ciągu kilku dni. Takie tempo budowy możliwe jest dzięki prefabrykacji – czyli przygotowywaniu w fabryce gotowych elementów ściennych i stropowych, wyposażonych w okna i drzwi zewnętrzne. Prefabrykaty są dowożone na plac budowy i tam składane. Możliwe jest też przygotowanie fabryczne całych modułów, co jeszcze bardziej skraca czas montażu.

Nie zaśmiecaj środowiska! Dodatkowym ekologicznym benefitem, w przypadku przemysłowej prefabrykacji, jest optymalizacja całego procesu produkcji i montażu, skutkująca ograniczeniem do minimum, występowania jakichkolwiek strat odpadowych. Materiały są wykorzystywane prawie w 90%, a to, co zostaje niewykorzystane, jest sortowane i oddawane do recyklingu.

Zarabiaj! Prefabrykowane budynki drewniane z uwagi na swoją specyfikę techniczną (szkielet drewniany wypełniony wełną) posiadają zdecydowanie lepsze parametry termiczne od technologii murowanych. Uzyskuje się to dzięki niskiemu parametrowi przewodzenia ciepła jakie posiada drewno oraz dużej ilości izolacji w przegrodzie. Ponadto bryłę budynku kształtuje się  z bardzo dużych, dokładnie wykonanych elementów (prefabrykatów). Wysoka jakość stosowanych materiałów oraz powyższe cechy technologiczne pozwalają z łatwością osiągać nawet wygórowane parametry, konieczne w obiektach niskoenergetycznych czy pasywnych. Niskie zapotrzebowanie domu na energię jest równoważne z niskimi kosztami ogrzewania.

Dom z klimatem, to dom, który zarabia na swoich mieszkańców dzięki wykorzystaniu energii słonecznej, nie wpływa negatywnie na stan powietrza, bo jest energooszczędny i ogrzewany nowoczesnym, spełniającym najwyższe normy źródłem ciepła, oszczędza wodę przez wykorzystanie deszczówki. Dom z klimatem to również dom wykonany z naturalnych, w pełni odnawialnych surowców.

Sektor budowlany odpowiada za 35% całkowitej emisji gazów cieplarnianych oraz 40% zużycia energii na świecie. To jakie technologie wybieramy do budowy ma ogromny wpływ na środowisko.

Żeby ograniczyć emisyjność budynków stosujemy nie tylko różnego rodzaju rozwiązania instalacyjne: pompy ciepła, kolektory słoneczne, wentylację z odzyskiem ciepła czy mini elektrownie wiatrowe ale również coraz większa wagę przykładamy do przyjaznych dla środowiska metod budowy. Choć w Polsce nadal dominuje budownictwo murowane i żelbetowe, to  właśnie nowoczesne technologie drewniane są  postrzegane na całym świecie jako jedne z najbardziej ekologicznych.

Ministerstwo Klimatu wspiera ekologiczne i proklimatyczne inwestycje. Chcąc docenić starania projektantów, inwestorów i wykonawców z całej Polski nagrodzimy najlepszą zrealizowaną inwestycję, która sprzyjają ochronie klimatu i została wykonana w technologii wykorzystującej drewno, jako element konstrukcyjny obiektu.

Jesteś inwestorem, wykonawcą lub projektantem takiego budynku? Zapoznaj się z regulaminem, wypełnij formularz zgłoszeniowy i wyślij go na adres konkurs@domzklimatem.gov.pl. Termin nadsyłania zgłoszeń mija 30 września 2020 r.

Konkurs to doskonała okazja do wypromowania swojej pracy i pochwalenia się efektami proekologicznych działań w budownictwie. Nagrodami w konkursie są statuetki Ministra Klimatu oraz publikacja prac na naszej stronie internetowej.

Więcej szczegółów znajdziesz w Regulaminie konkursu. Zapraszamy do udziału!

Ostatnimi czasy można zauważyć coraz większe zainteresowanie kwestiami ekologicznymi. Zwracamy uwagę na ochronę środowiska i zanieczyszczenie powietrza. Zmieniamy codzienne nawyki, by chociaż w małym stopniu przyczynić się do poprawy klimatu. Z dnia na dzień rośnie nasza świadomość ekologiczna. Coś, co dla nas wydaje się czymś nowym, w Szwecji znane jest już od dawna. Ochrona środowiska i związana z tym szeroko pojęta ekologia są dla Szwedów wartościami bardzo ważnymi. „Zielony kraj” jest wzorcem państwa, które wykorzystuje prawo oraz nowoczesne technologie dla ochrony środowiska. Doskonałym przykładem tego rodzaju działań jest szwedzkie budownictwo drewniane.

Budownictwo drewniane w Szwecji 

Na szwedzkim rynku budowlanym jednym z popularniejszych materiałów budowlanych jest drewno,  pozyskiwane z ogromnych zasobów tego surowca w dobrze zarządzanych lasach Szwecji. Służy nie tylko do wykonywania prac wykończeniowych w domu, ale przede wszystkim stosowane jest jako materiał konstrukcyjny. Niezależnie od tego, czy budowane są domy jednorodzinne czy wielorodzinne – w bardzo wielu z nich to właśnie z drewna wykonuje się konstrukcję nośną. Techniki wznoszenia są oczywiście zróżnicowane, od lekkiego szkieletu wypełnianego wełną mineralną przez systemy słupowo-ryglowe z drewna klejonego warstwowo ze stropami z LVL i drewna klejonego warstwowo po budownictwo masywne z drewna klejonego warstwowo lub krzyżowo. Na rynku tym przeważają domy prefabrykowane w różnym stopniu. Warto tu też wskazać, że największym stopniem prefabrykacji charakteryzuje się budownictwo modułowe, a gotowe moduły ustawiane na miejscu i składane razem pozwalają poczynić znaczne oszczędności finansowe oraz czasowe. 

Budownictwo drewniane należy do szybko rozwijających się branż w Szwecji, mieszkań w domach drewnianych przybywa z roku na rok, a całe osiedla wielokondygnacyjnych domów drewnianych coraz częściej wpisują się w tamtejszy krajobraz. Według prognoz szwedzkich naukowców przy widocznym korzystnym trendzie do 2025 roku połowa domów wielorodzinnych wykonana będzie z drewna. Tak wysoki wskaźnik budynków wznoszonych w technologii drewnianej, poza profitami wynikającymi ze skrócenia czasu budowy i przyjaznego klimatu wewnątrz, pozwoli również zredukować emisję dwutlenku węgla. Wystarczy powiedzieć, że tak duży udział budynków drewnianych szacunkowo skutkuje ok. 40% redukcją zanieczyszczenia powietrza i wpisuje się w politykę klimatyczną Szwecji. Zgodnie z założeniami, do 2045 roku poziom emisji CO2 w tym kraju ma wynieść zero.

Wsparcie dla proklimatycznego sektora budowlanego

Rozwój budownictwa drewnianego jest możliwy dzięki popularyzowaniu konstrukcji drewnianych. Powszechnie dostępne są liczne materiały z zakresu budownictwa drewnianego i różnych jego aspektów, w tym profesjonalne wydawnictwa dotyczące projektowania. 
Na terenie Szwecji prowadzone są zarówno publiczne, jak i regionalne programy uwzględniające prefabrykację budynków wielopiętrowych w drewnie. Swój udział mają również spółki komunalne. Tu warto przywołać miły, polski akcent – organizacja „Sveriges Allmännytta AB” realizuje obecnie wieloletni program mieszkaniowy (planowane zbudowanie 25 tys. mieszkań w 6 lat). Spośród 10 branych pod uwagę firm wykonawczych, do finału przeszły trzy, a jednym z trzech zwycięzców jest polska grupa „Unibep S.A.”, produkująca i budująca domy modułowe. 

1 stycznia 2022 roku wchodzą w życie nowe przepisy ustalone przez Szwedzką Krajową Radę ds. Mieszkalnictwa, Budownictwa i Planowania. Nakładają one na dewelopera odpowiedzialność za sporządzenie deklaracji klimatycznej dla gotowego budynku. Zgodnie z tą myślą uruchomiony został projekt „Folkhem Cederhusen”, którego celem jest dokonanie postępów w rozwoju, zapewniającym jakość i aktywną pracy w dziedzinie klimatu na każdym etapie projektu budowlanego. Zadaniem grupy ekspertów jest opracowanie systemów i metod, które pomogą w tworzeniu deklaracji klimatycznej. 
Pionierskie technologie wdrażane w innych krajach Szwedzkie rozwiązania stają się przykładem dla kolejnych państw – np. władze poszczególnych niemieckich landów wprowadzają sukcesywnie programy publicznego wsparcia dla budownictwa drewnianego.

Proekologiczne działania stają się dziś podstawą funkcjonowania wielu branż. Rosnącą popularność drewna w sektorze budowlanym oraz korzyści klimatyczne płynące ze szwedzkich rozwiązań docenia również Polska. Organizowany przez Ministerstwo Klimatu konkurs „Projekt z Klimatem – Konkurs dla Championów” nagrodzi najlepsze inwestycje powstałe w zgodzie z naturą i z dominującym wykorzystaniem drewna w konstrukcji budynku. 

12 października odbyła się konferencja prasowa poświęcona planom budowy osiedla mieszkaniowego w Środzie Śląskiej przez spółkę Polskie Domy Drewniane S.A. Na konferencji podpisana została umowa zakupu gruntu przez ww. spółkę. Będzie to pierwsza tak duża realizacja PDD, w ramach której spółka wybuduje 4-kondygnacyjne budynki wielorodzinne w technologii szkieletowej drewnianej - łącznie ok. 800 lokali. Konstrukcje wzniesione przez PDD spełniają założenia zrównoważonego budownictwa, wykorzystując naturalne surowce i odnawialne źródła energii. Powstałe budynki cechuje wysoka jakość, niskoemisyjność oraz nowoczesny design.

W wydarzeniu wzięli udział prezes PDD Tomasz Szlązak, wicewojewoda dolnośląski Bogusław Szpytma, burmistrz Środy Śl. Adam Ruciński oraz zaproszeni goście. 

W trakcie spotkania prelekcje wygłosił Szymon Tumielewicz, Zastępca Dyrektora w Departamencie Ochrony Powietrza i Polityki Miejskiej w Ministerstwo Klimatu i Środowiska. W swoim wystąpieniu podkreślił wagę ekologicznego budownictwa w działaniach i projektach MKiŚ, wskazał powiązane inicjatywy takie jak Dom z klimatem (w tym trwająca kampania informacyjna), Mój prąd, Czyste powietrze, Moja woda oraz zadeklarowała wsparcie dla działań PDD i gminy w powyższym zakresie, w tym informowanie o postępach prac na stronie: https://www.domzklimatem.gov.pl/. 

Na konferencji poruszona została tematyka  rozwoju na polu ochrony środowiska w zakresie przyszłościowego spojrzenia na budownictwo. Takie działania to krok w stronę odpowiedniego zbilansowania pomysłów do realizacji globalnych planów ekologicznych.

Polskie Domy Drewniane SA to spółka zajmująca się tworzeniem budynków mieszkalnych, usługowych oraz mieszkalno-usługowych, wykorzystując nowoczesne technologie drewniane. Z tego względu, podkreślona została waga ekologicznego budownictwa w działaniach i projektach MKiŚ. Z analiz spółki wynika, że na zakupionym obszarze powstanie osiedle składające się z ok. 27 czterokondygnacyjnych budynków, z ok. 800 lokalami mieszkalnymi. Spółka planuje budowę mieszkań, o różnej powierzchni użytkowej. Ostateczna wielkość poszczególnych lokali zostanie ustalona po wcześniejszej analizie potrzeb lokalnej społeczności.

Budynki mieszkalne, jak i zaplanowane punkty usługowe, zostaną zaprojektowane i wykonane w technologii prefabrykowanego szkieletu drewnianego. Ta dynamicznie rozwijająca się na świecie technologia, gwarantuje nie tylko skrócenie czasu realizacji inwestycji, ale też ograniczenie śladu węglowego, bezpieczeństwo i trwałość – 80% prac związanych z powstawaniem budynku jest wykonywanych w kontrolowanych warunkach w wyspecjalizowanych fabrykach. Dzięki temu jakość oraz koszty są na bieżąco monitorowane. To pozwala technologii prefabrykowanego szkieletu drewnianego konkurować z innymi, powszechnie wykorzystywanymi technologiami. Zwłaszcza, że naturalne właściwości drewna służą przyszłym mieszkańcom i pozwalają im w perspektywie długoterminowej zyskać na niższych kosztach eksploatacyjnych, w tym kosztach ogrzewania. Oszczędności z tego tytułu będą na poziomie ok. 10% w porównaniu do tradycyjnej technologii.

Montaż pierwszych budynków w Środzie Śląskiej w technologii prefabrykowanego szkieletu drewnianego planowany jest na pierwszą połowę 2022 roku.
 

Powiedzenie „miejska dżungla” ma raczej pejoratywny wydźwięk. Głównie z powodu betonowych i stalowych wieżowców zajmujących centra miast. Wysokie budynki pojawiają się coraz częściej także poza centrum i „kradną” coraz więcej naturalnej przestrzeni. A gdyby tak zamienić wysokoemisyjne surowce na naturalny, służący środowisku i człowiekowi? Drapacze chmur zbudowane z drewna udowadniają, że współczesne technologie drewniane nie mają żadnych ograniczeń. 

Wykorzystanie odnawialnego surowca, jakim jest drewno, przynosi przede wszystkim korzyści środowiskowe. Drzewa pochłaniają z atmosfery szkodliwy dwutlenek węgla, ta naturalna właściwość dotyczy także konstrukcji drewnianych. Ponadto produkcja, transport i wzniesienie drewnianego budynku generuje o 40% mniej CO2 w porównaniu z  betonem i o 30% mniej CO2 w porównaniu ze stalą. Sektor budowlany w państwach Unii Europejskiej odpowiada za 35% emisji gazów cieplarnianych i jest drugim co do wielkości emitentem CO2 do atmosfery w UE. Międzynarodowy raport Architecture 2030 wskazuje, że rocznie cała branża budowlana generuje aż 3,7 miliarda ton CO2. Pesymistyczne dane zmuszają do wdrożenia wielu, często radykalnych zmian, także w sektorze budowlanym. 
Drewno jest aktualnie jedynym odnawialnym materiałem budowlanym o tak wielu możliwościach 
i pozytywnych właściwościach. Jest wytrzymałe, łatwe w obróbce i podlega recyklingowi. Konstrukcje powstałe na jego bazie mają doskonałe parametry akustyczne, termiczne i izolacyjne. Sprzyjają utrzymaniu zdrowego klimatu, poprzez zdolność do samoregulacji wilgotności i temperatury. Wysoka wytrzymałość drewna w stosunku do jego masy sprawia, że coraz więcej inwestorów i architektów właśnie w tym materiale upatruje materiał przyszłości. 
Początek XXI wieku stanowił przełom dla drewnianego budownictwa. Kojarzone do tej pory wyłącznie z jednorodzinnymi domami, znalazło swoje zastosowanie w budynkach użyteczności publicznej, kilkupiętrowych blokach, a nawet w kilkudziesięciopiętrowych wieżowcach. I tak, w lipcu 2017 powstał najwyższy wówczas drewniany budynek na świecie – 18-piętrowy dom studencki Brock Commons Tallwood House w Kanadzie. Kanadyjski wieżowiec musiał oddać swój zaszczytny tytuł norweskiemu Mjøstårnet, który przewyższa go o 22 metry. Kolejnym wartym uwagi drewnianym wieżowcem jest HoHo Vienna – 24-kondygnacyjna konstrukcja mieszcząca w sobie część mieszkalną, biurową oraz komercyjną z hotelami i restauracjami na czele. Austriacki budynek z zewnątrz wygląda jak ogromne drewniane klocki lego, z fasadą przypominającą korę drzewną. Natomiast odsłonięte drewniane powierzchnie nadają mu elegancję i naturalny urok. Kolejną okazałą, bo aż 9-piętrową budowlą (plus podwyższony parter i podwójny sufit na najwyższym piętrze) jest szwedzki Kajstaden - Tall Timber Building. Wszystkie części budynku, na które składają się: ściany, belki stropowe, balkony oraz szyby wind i klatki schodowe powstały z drewna klejonego krzyżowo. Z Kajstaden rozlega się wspaniały widok na zielone tereny, jezioro Mälaren i nadbrzeżną promenadę. Patrząc na idealne wpisanie drewnianego budynku w okoliczny krajobraz, ma się wrażenie, że „wyrósł” tam naturalnie.  

Drewno, jako jedyny materiał budowlany jest odnawialne i wymaga zdecydowanie mniej energii zarówno podczas produkcji, transportu, jak i w czasie eksploatacji budynku. Patrząc na powyższe przykłady, śmiało można stwierdzić, że nowoczesne technologie drewniane to milowy krok w stronę ekologicznej infrastruktury i zrównoważonego rozwoju miast.
 

Wyższe dotacje i większa współpraca z gminami. Startuje druga część programu #CzystePowietrze 2.0!

Dziś rozpoczyna się nabór wniosków w drugiej części programu „Czyste Powietrze”, przygotowanej dla Polaków o niższych dochodach. Aby dostać wyższą dotację – nawet do 37 tys. zł – na wymianę kopciucha i termomodernizację domu, potrzebne będzie zaświadczenie o dochodach wydane przez gminę.

Narodowy Fundusz Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej przygotował też nowe udogodnienia: kalkulator dotacji, wydłużenie realizacji przedsięwzięcia o dodatkowe pół roku oraz listę urządzeń i materiałów zgodnych z programem.

Dowiedz się więcej pod linkiem: www.gov.pl/web/klimat

Ministerstwo Klimatu i Środowiska nagrodziło 6 inwestycji oraz przyznało dwa wyróżnienia w konkursie organizowanym w ramach kampanii „Dom z klimatem”. Do konkursu można było zgłaszać zrealizowane inwestycje, które sprzyjają ochronie klimatu i zostały wykonane w technologii wykorzystującej drewno, jako element konstrukcyjny obiektu. 
Projekty podlegały ocenie pod kątem pozytywnego wpływu budynku na klimat – wykorzystania odnawialnych źródeł energii, efektywności energetycznej i innych rozwiązań technicznych sprzyjających oszczędności zasobów. Kolejną ocenianą kwestią była jakość architektoniczna – estetyka, ergonomia, definicja przestrzeni i dopasowanie do otoczenia. Punktacji podlegała także zgodność z zasadami wiedzy technicznej w zakresie projektowania i wykonawstwa ze szczególnym uwzględnieniem poprawności konstrukcji drewnianej.
Konkurs odbywał się w trzech kategoriach. W wyniku obrad i przyznanych punktów, kapituła konkursowa wyłoniła następujących zwycięzców.

Laureaci

Kategoria I – Budynek mieszkalny jednorodzinny lub osiedle takich domów

Architekt: ArDj - za projekt budynku jednorodzinnego w Kiełpinie.
Wykonawca: Tadeks Fertig Haus - za realizację budynku jednorodzinny klasy premium w Amsterdamie.

Kategoria II - Budynek wielorodzinny

Wykonawca: Unihouse S.A. – za realizację budynku wielorodzinnego Kaldnes Dockside bygg F w Norwegii. 
Wykonawca: Przedsiębiorstwo PARTNER sp. z o.o. – za nadbudowę na budynku Hotelu Pracowniczego Spółdzielni Mieszkaniowej „Południe” w Szczecinie. 

Kategoria III „Obiekt użyteczności publicznej”

Wykonawca: Ekoinbud –  za realizację budynku oświatowego w miejscowości Blizne Łaszczyńskiego. 
Inwestor: Gdańska Infrastruktura Społeczna sp. z o.o. - za inwestycję Gdański Dom Integracyjno-Rodzinny – „Dom pod Żaglami”. 

Wyróżnienia

Przyznano także dwa wyróżnienia za zastosowanie rozwiązań, które sprzyjają ochronie klimatu. 

Kategoria I – Budynek mieszkalny jednorodzinny lub osiedle takich domów

Architekt: TOYA DESIGN Tomasz Wojtkowiak – za projekt domu nad jeziorem w Kruteczku. 

Kategoria III – Obiekt użyteczności publicznej

Inwestor: Nadleśnictwo Łuków – za inwestycję Centrum Promocji Drewna. 

Wszystkim nagrodzonym serdecznie gratulujemy! 

Zapraszamy do obejrzenia folderu o naszych laureatach.

Szacuje się, że od połowy XIX w. do XXI w. stężenie dwutlenku węgla w atmosferze wzrosło o 30%¹ , doprowadzając m.in. do globalnego ocieplenia. W dobie zmieniającego się klimatu, niezwykle ważnym jest, aby rozwiązania przyjazne dla środowiska były powszechnie stosowane. Również w budownictwie niezbędne jest wprowadzenie nowoczesnych technologii, które wesprą zrównoważony rozwój.

2021 rokiem zmian

Kryzys klimatyczny to realne zmiany, które możemy dostrzec gołym okiem. To smog unoszący się nad miastem i coraz częściej pojawiające się w Polsce gwałtowne zjawiska pogodowe. Mając na uwadze, że sektor budowlany odpowiada aż za 35% światowej rocznej emisji CO2², należy podjąć kroki prowadzące do zmniejszenia emisyjności budownictwa.

Od 1 stycznia 2021 roku w życie wejdą przepisy, które mają na celu zmniejszenie emisji gazów cieplarnianych pochodzących z budownictwa. Nowy standard energetyczny (WT2021) dotyczy projektowania budynków – w tym także domów jednorodzinnych – tak, by spełniały wymogi budynku pasywnego lub energooszczędnego. Aktualna wartość zużywanej energii pierwotnej w ciągu roku wynosi 95 kWh/m². Od nowego roku wartość nie będzie mogła przekroczyć 70 kWh/m². Nowe przepisy wymagają nowoczesnych technologii oraz zmiany materiałów na naturalne i odnawialne. Gotowe domy drewniane odpowiadają na te potrzeby, dlatego warto przyjrzeć się im bliżej.

Dla dobra klimatu

Drewno jest lekkim surowcem. W efekcie wyprodukowanie i dostarczenie materiałów na plac budowy wymaga znacznie mniej energii w porównaniu z tradycyjnymi materiałami budowlanymi. Gotowe domy są energooszczędne, także w czasie ich eksploatacji. Latem dają przyjemny chłód, natomiast zimą (dzięki redukcji mostków termicznych) ciepłe powietrze nie „ucieka” na zewnątrz. Za przykład obrazujący oszczędności może posłużyć uśrednione zużycie energii i jej koszty w budynku wykonanym w technologii murowanej i wzniesionym w technologii lekkiego szkieletu drewnianego (oba o powierzchni użytkowej 100 m²). Roczny koszt ogrzewania w drewnianym domu jest o 40% niższy w porównaniu z budynkiem murowanym³. Kolejną zaletą drewnianych technologii jest redukcja ilości odpadów budowlanych: większość materiałów pozostałych po rozbiórce podlega recyklingowi. Wszystkie ekologiczne korzyści, które niosą ze sobą gotowe domy drewniane, łączą się też z wysoką jakością i bezpieczeństwem.

Technologia

Rozwój nauki i techniki pozwolił na wprowadzenie wielu nowoczesnych technologii, również w branży budowlanej. Wyroby drewnopochodne, takie jak płyty LVL czy OSB, stanowią doskonałą bazę do budowy i obudowy drewnianego szkieletu. Konstrukcja zostaje zabezpieczona izolacją (wełną mineralną, szklaną, wełną drzewną oraz zasypem celulozowym), która chroni przed hałasem, niską temperaturą i wilgocią4. Gotowe domy drewniane powstają w halach, dzięki czemu ich produkcja jest efektywniejsza, bo jest niezależna od pory roku i warunków atmosferycznych. Samo wzniesienie budynku jest mniej uzależnione od pogody i może odbywać się nawet zimą. Stan surowy zamknięty wymaga jedynie około tygodnia pracy, a postawienie całego domu trwa około trzech miesięcy. Na polskim rynku funkcjonuje wiele przedsiębiorstw specjalizujących się w budowie drewnianych domów prefabrykowanych, począwszy od produkcji po prace wykończeniowe. To ogromna oszczędność naszego czasu i zaangażowania. Nie musimy szukać firmy zajmującej się sprzedażą drewna, ekipy budowlanej i jeszcze innej od montażu instalacji. Zatrudniając tylko jedną firmę, otrzymujemy nierozproszoną gwarancję. Kolejnym plusem jest możliwość zweryfikowania takich firm pod względem technicznym i finansowym, chociażby przez Internet. Bazy sprawdzonych i profesjonalnych producentów domów drewnianych dostępne są na stronach stowarzyszeń branżowych.

Chcąc sprostać jednemu z najważniejszych wyzwań współczesnego świata, czyli ograniczeniu emisji szkodliwych gazów cieplarnianych do atmosfery, należy dokonywać świadomych i ekologicznych wyborów. Tym bardziej, kiedy sprzyjają temu aspekty technologiczne i finansowe, jak w przypadku gotowych drewnianych domów. Energooszczędne konstrukcje wpisują się w strategię zrównoważonego rozwoju, wykorzystując odnawialny surowiec i jego naturalne właściwości. Budynki na bazie prefabrykowanego drewna oszczędzają środowisko naturalne, finanse, ale także to, co dla nas najcenniejsze kampanii – nasz czas.

Artykuł został przygotowany w ramach kampanii Ministerstwa Klimatu i Środowiska pn. „Dom z klimatem” we współpracy z partnerem merytorycznym – Stowarzyszeniem Energooszczędne Domy Gotowe (www.sedg.pl).

1. Stowarzyszenie Centrum Drewna w Czarnej Wodzie, Współczesne budownictwo drewniane 2018, str. 12.

2. Krajowa Agencja Poszanowania Energii SA, Raport Środowiskowe Aspekty Nowoczesnego 
Budownictwa Drewnianego, str. 10

3. Ewa Kotwica, Ekspertyza techniczna. Budownictwo drewniane w Polsce, str. 111.

4. Krajowa Agencja Poszanowania Energii SA, Raport Środowiskowe Aspekty Nowoczesnego Budownictwa Drewnianego, str. 22.

Centrum Promocji Drewna w Nadleśnictwie Łuków to budynek, który wyróżnia się ciekawą konstrukcją, a także rodzajem materiału użytego do jego budowy oraz wykończenia. Budynek został wzniesiony w technologii drewnianej. Wszystko to razem z zastosowanymi ekologicznymi rozwiązaniami oszczędzania energii sprawiło, że Centrum Promocji Drewna zostało wyróżnione w konkursie Ministerstwa Klimatu i Środowiska „Projekt z klimatem”. Postanowiliśmy przybliżyć tę inwestycję w rozmowie z Nadleśniczym Nadleśnictwa Łuków panem Grzegorzem Ussem.

Skąd pomysł na powstanie Centrum Promocji Drewna i jaką funkcję pełni Państwa obiekt?
Pomysł pojawił się 3 lata temu, kiedy zastanawialiśmy się w jaki sposób można prowadzić promocję budownictwa drewnianego. Udało się go zrealizować ze wsparciem Dyrekcji Generalnej Lasów Państwowych, Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Warszawie i dużym zaangażowaniu firmy projektowej. Wizja była nowatorska i nawiązywała do tradycyjnej bryły budownictwa drewnianego z zastosowaniem nowoczesnych rozwiązań technicznych i architektonicznych.
Drewno w postaci kompozytów drewnianych czy materiałów prefabrykowanych zdobywa coraz większe uznanie w Europie i na świecie. Naszym zadaniem w Polsce, jest promocja drewna jako materiału uniwersalnego. Jest to to odnawialny materiał konstrukcyjny czego nie można powiedzieć ani o betonie, ani o cegle czy o stali.
Podstawową funkcją budynku jest promocja drewna jako surowca ekologicznego. Nie robimy tego jednak w sposób muzealny. W naszym budynku dajemy możliwość obcowania z drewnem poprzez dotykanie czy przeprowadzanie różnych eksperymentów. Oczywiście pandemia przerwała wiele naszych planów dotyczących zajęć czy spotkań, niemniej jednak wierzymy, że będziemy mieli możliwości ich kontynuacji.

Co zdecydowało o wyborze technologii w obliczu roli jaką miała pełnić inwestycja?
Od początku mówiliśmy, że chcemy mieć budynek z drewna i konsekwentnie przy tym trwaliśmy. Dzięki temu udało nam się zbudować budynek o największym udziale drewna jako materiału konstrukcyjnego w Lasach Państwowych.

Czy w trakcie inwestycji Nadleśnictwo Łuków napotkało jakieś problemy związane z zastosowaniem technologii drewnianej?
Problemy naturalnie się pojawiły. Od początku się z nimi liczyliśmy chociażby ze względu na to, że to całkiem nowatorska wizja, ale dostosowana do  naszych warunków. Było to też zupełnie nowe zagadnienie dla projektanta. Mimo, że na świecie powstają już wielokondygnacyjne budynki drewniane to na polskie warunki jest to nowość. Wielokrotnie dyskutowaliśmy nad projektem budynku żeby jak najbardziej oddawał ducha Lasów Państwowych, ale też promował budownictwo drewniane. W trakcie inwestycji raz czy dwa razy w miesiącu odbywały się narady koordynacyjne, w których brały udział wszystkie strony biorące udział w projekcie, tj. przedstawiciele wykonawcy, projektant, kierownik budowy, nadzór inwestorki, wszyscy branżyści, czyli również przedstawiciele strony sanitarnej i budowlanej. Z naszej strony oczywiście brał w nich udział dział administracyjny. W trakcie tych spotkań omawiano wszystkie problemy, wątpliwości czy spostrzeżenia i starano się wypracować rozwiązania.  Bardzo chwalę sobie współpracę zarówno z projektantem, jak i wykonawcą. Trafiła nam się fantastyczna, lokalna firma, która podeszła do pracy bardzo odpowiedzialne i kreatywnie, dzięki czemu wszystko udało się wykonać w terminie.

Jakie zalety dostrzega Pan w związku z technologią budowy obiektu?
Budynki wzniesione w technologii drewnianej posiadają wiele zalet. Prócz walorów wizualnych dochodzą cechy użytkowe. To technologia bardzo przyjazna użytkownikowi. Jest bardzo energooszczędna. Budynek uzyskał certyfikat Niemieckiego Instytutu Budownictwa Pasywnego w Darmstadt potwierdzający pasywność i energooszczędność. Instytut ten ma dość surowe wymogi. Na przykład zapotrzebowanie na energię jest bardzo restrykcyjne i nie może wynosić więcej niż 30 kWh/m2/rok potrzebnej energii. Ten parametr udało nam się spełnić.
Również parametr dotyczący cyrkulacji powietrza okazał się daleko przekraczający normę Oznacza to, że jest to budynek niebywale szczelny a przy jednoczesnym zastosowaniu systemów wentylacji i rekuperacji staje się równocześnie bardzo energooszczędny.

Powszechnie wiadomo, że drewno jest najbardziej ekologicznym materiałem budowlanym, czy Centrum Promocji Drewna oprócz tego naturalnego surowca użytego do budowy i wykończenia ma jeszcze jakieś instalacje wpływające na zmniejszenie zużycia energii bądź redukcję powstawania zanieczyszczeń?
Sam budynek ogrzewany jest energią cieplną pomp głębinowych. Mamy 3 studnie o głębokości 100 metrów. Ich pracę wspomagają instalacje fotowoltaiczne o mocy 4,5 kW. Budynek jest usadowiony na płycie fundamentowej, która zimą ogrzewa budynek, natomiast latem go ochładza. Od południowej strony w ścianie budynku znajduje się szklana witryna, której zadaniem jest jak największa absorpcja ciepła i światła, zwłaszcza w miesiącach jesiennych i zimowych. Zamontowane są w niej pionowe, drewniane elementy, tak zwane „żyletki”, których zadaniem jest łamanie wpadającego światła wiosną i latem. Nasze Centrum Promocji Drewna jest też wyposażone w centralę wentylacyjno-rekuperacyjną, która automatycznie odczytuje parametry wilgotności i temperatury w budynku i samodzielnie dostosowuje swoje  działanie co jest dużym ułatwienie. Więźba dachowa jest odkryta co pozwala na dojrzenie szczegółów budowy budynku, ma to też walory estetyczne. Samą przestrzeń pod wiązaniami można zagospodarować, na co mam już kilka pomysłów.

Jakie są koszty utrzymania budynku w porównaniu z obiektami tego typu wykonanymi w technologii tradycyjnej?
Żeby móc określić to z maksymalną dokładnością potrzebowalibyśmy całego roku użytkowania, na chwilę obecną możemy powiedzieć, że zastosowane rozwiązania zapewniają oszczędności od 30 do 50% w wydatkowaniu energii.

Z jakim odbiorem spotyka się obiekt ze strony mieszkańców i turystów odwiedzających Centrum Promocji Drewna?
Budynek wywołuje pozytywne emocje. Często stojąc przy ścieżce do rezerwatu Jata, jednego z najstarszych rezerwatów w Polsce, obserwujemy  turystów, którzy zatrzymują się by zrobić zdjęcie czy zapytać o budynek, jego wystrój, koszty czy przeznaczenie. Z kolei zwiedzający wnętrze są urzeczeni ilością drewna, sposobem konstrukcji czy zastosowaną technologią, którą przybliża makieta budynku. Bardzo pozytywnie odbierane są prowadzone w nim zajęcia, takie jak np. budowa makiety mostu autorstwa Leonarda da Vinci, budowanego z drewna bez użycia elementów łączących, tylko na zasadzie wrębów, ułożenia i siły grawitacji. Często zapominamy też, że Polska przed II Wojną Światową słynęła z budowy mostów drewnianych doskonałej jakości. Zapomnieliśmy o tym z czasem, ale produkcja polskich mostów funkcjonowała przez kilkadziesiąt lat.

Co poradziłby Pan osobom bądź instytucjom zastanawiającym się nad zastosowaniem drewna jako materiału budowlanego?
Przede wszystkim, żeby się nie bać. Ze strony finansowej ta technologia wciąż jest nieco droższa od tradycyjnej murowanej, ale te proporcje wciąż się zmieniają wraz z rosnącą popularnością budownictwa drewnianego. Powstaje coraz więcej firm i oferuje budownictwo tradycyjne szkieletowe albo prefabrykowane. Większa ilość zamówień powoduje obniżenie kosztów. Jeśli ktoś obawia się natomiast o trwałość takiego budynku, zastanawia się nad wpływem owadów, gryzoni czy odpornością na ogień - spieszę z wyjaśnieniami. Produkowane w tym momencie komponenty są bardzo dobrze zabezpieczone przed ogniem. Najlepiej świadczy o tym fakt, że na świecie powstają drewniane budynki dwunastopiętrowe i wyższe. Wieżowce z drewna powstają w Oslo, Szanghaju czy Amsterdamie. Ich elementem nośnym są dwuteowe elementy drewniane, ale w postaci laminatów spojonych ze sobą pod olbrzymim ciśnieniem, co pozwala im przenosić olbrzymie obciążenia. Preparaty, którymi te elementy są zabezpieczane zapewniają jednocześnie ochronę przed owadami.  
Przed podjęciem decyzji o wyborze tej technologii warto porozmawiać z wykonawcami bądź osobami, które wcześniej zdecydowały się na taką technologię budowy. Również  w naszych okolicach - w Siedlcach czy Łukowie powstaje coraz więcej domów drewnianych. Myślę, że opinia osób, które już takie domy użytkują może rozwiać wszelkie wątpliwości.

Poza wyróżnieniem w konkursie „Projekt z klimatem – Konkurs dla championów” zdobył wiele innych nagród takich jak np. Modernizacji XXI wieku w kategorii „obiekty drewniane” czy nominację do nagrody Property Design Awards 2020. Co sprawia, że Centrum Promocji Drewna spotyka się z tak pozytywnym odbiorem komisji konkursowych?
Wydaje mi się, że przyczyną jest  coraz większa popularność technologii drewnianej. Należy zwrócić uwagę, że Centrum Promocji Drewna miało w tych konkursach liczną konkurencję o równie ciekawych konstrukcjach. Wydaje mi się, że głównym czynnikiem jest tutaj dobre połączenie tradycjonalizmu z nowoczesnością, tzn. połączenie klasycznej drewnianej chaty - wejście, sala główna, pomieszczenia gospodarcze, z zastosowaniem nowoczesnych materiałów i rozwiązań. Można powiedzieć, że jest to tradycyjny układ w nowoczesnym wydaniu. Wydawałoby się, że drewno jest tradycyjnym materiałem, ale należy zwrócić uwagę, że stosowane są już tutaj nowoczesne kompozyty i prefabrykaty. Nowoczesne są też odnawialne źródła energii. Wszystko to razem budzi bardzo pozytywne skojarzenie. Kolejnym aspektem, na który moim zdaniem komisje zwracają uwagę są także funkcje tego obiektu.  W budynku odbywają się regularnie narady Nadleśnictwa czy Regionalnych Dyrekcji Lasów Państwowych. Chcemy też udostępnić ten obiekt komercyjnie na narady czy szkolenia co pozwoli na uzyskanie dodatkowych dochodów, ale też będzie promować drewno wśród osób niezwiązanych z branżą drzewną czy leśną, np. wśród samorządów. Zależy nam, aby użytkownicy Centrum Promocji Drewna mieli realny kontakt z tym materiałem. Mogli je dotknąć, wziąć udział w eksperymentach czy doświadczeniach tak by móc poszerzać swoją wiedzę na temat tego ekologicznego materiału budowlanego.

Wywiad przeprowadził: Dominik Broda

Dom pod Żaglami, który pełni funkcję ośrodka opiekuńczo-wychowawczego został nagrodzony w konkursie Ministerstwa Klimatu i Środowiska. Budynek wykonano w technologii modułowej drewnianej. Jedną z najważniejszych zalet tej technologii jest krótki czas budowy. Ponadto, dom łączy w sobie ciepły klimat tworzony dzięki konstrukcji drewnianej oraz proekologiczne rozwiązania na rzecz ochrony klimatu.

O przebiegu budowy obiektu drewnianego, opowiedział nam inwestor - Gdańska Infrastruktura Społeczna.

Dlaczego zdecydowali się Państwo na technologię drewnianą do budowy „Domu pod Żaglami”?

O wyborze tej technologii zadecydowały liczne powody. Przede wszystkim budynki wykonane z materiałów będących produktami pochodzenia naturalnego są zdrowe i bezpieczne dla jego mieszkańców, a na tym nam najbardziej zależało.  Oczywiście braliśmy także pod uwagę względy ekonomiczne – technologia szkieletu drewnianego pozwala na budowę obiektów niskoenergetycznych. Jeśli dodatkowo zostaną one wyposażone w odnawialne źródła energii, takie jak pompa ciepła czy panele fotowoltaiczne, obiekt staje się budynkiem zeroenergetycznym.

Ważny był dla nas również fakt, że sam proces powstawania budynku drewnianego jest bardziej przyjazny dla klimatu niż w przypadku konstrukcji murowanej, ponieważ emituje mniej dwutlenku węgla. Dzięki temu nasz obiekt wpisuje się w obowiązujący trend odpowiedzialności klimatycznej i dbania o środowisko naturalne.

Zdecydowaliśmy się na technologię modułową drewnianą także ze względu na szybkość budowy. Cały proces, od chwili podpisania umowy do końca realizacji inwestycji trwał zaledwie 6 miesięcy. Sam montaż modułów na placu budowy „Domu pod Żaglami” zajął jedynie trzy noce. W przypadku budownictwa tradycyjnego, wykonanie takiego budynku zajęłoby minimum 18 miesięcy.

Czy mieliście Państwo jakieś obawy związane z zastosowaniem drewna?

Nie mieliśmy obaw związanych z zastosowaniem drewna. Wbrew powszechnie krążącym opiniom, konstrukcje drewniane są bardziej odporne na ogień niż np. konstrukcje stalowe. W budownictwie małogabarytowym, w tym mieszkalnym, a takim jest „Dom pod Żaglami”, stosuje się modułowe rozwiązania szkieletowe, które są lekkie i szybkie w montażu. Nie wymagają one procesów mokrych (za wyjątkiem fundamentów), wobec czego budynek może być szybko oddany do użytku bez obawy o zawilgocenie i zagrzybienie. Takie domy są też łatwe w późniejszej modernizacji. Warto wspomnieć, że stosowane obecnie sposoby impregnacji drewna są znacznie lepszej jakości niż te wykorzystywane w przeszłości.  

Czy mają Państwo doświadczenie w realizacji obiektów drewnianych, czy jest to pierwszy tego typu budynek, który został przez Państwa zlecony?

„Dom pod Żaglami” to nie jest nasza pierwsza realizacja obiektu drewnianego. Pierwszą naszą inwestycją był oddany do użytku w 2017 roku budynek wielorodzinny (4-kondygnacyjny, 24 lokalowy) przy ul. Dolne Młyny. Został on wykonany w technologii szkieletowej drewnianej panelowej. Mieszkania w budynku przeznaczono na realizację Gdańskiego Programu Mieszkalnictwa Społecznego. Nasz obiekt z jednej strony zaspokaja potrzeby mieszkaniowe, a z drugiej pełni funkcję integracyjną dla osób i rodzin zagrożonych wykluczeniem społecznym. Dzięki takim działaniom łączymy politykę mieszkaniową miasta z polityką społeczną, co wpisuje się w koncepcję zrównoważonego rozwoju Gdańska.

Technologia ekologiczna wykorzystywana jest w budownictwie miejskim w Gdańsku od 2015 roku. Pierwszymi budynkami, w których zastosowano technologię modułową były żłobki i przedszkola. Do tej pory powstało 7 budynków przeznaczonych dla najmłodszych gdańszczanek i gdańszczan. We wrześniu 2019 roku zabrzmiał pierwszy dzwonek w szkole podstawowej wybudowanej w ekologicznej technologii. Szkoła Podstawowa nr 6 jest pierwszym w Polsce edukacyjnym obiektem kilkukondygnacyjnym zbudowanym z drewna.

Architektura społeczna jest architekturą o szczególnym znaczeniu, lecz również często wymagającą specjalnych i nieszablonowych rozwiązań. Co stanowiło największe wyzwanie w trakcie projektowania oraz realizacji inwestycji?

Realizacja inwestycji wymagała od nas przede wszystkim bieżącej konsultacji projektu z przyszłym najemcą budynku. Obiekt musiał w pełni odpowiadać potrzebom domu integracyjnego oraz umożliwiać prowadzenie działalności terapeutyczno-integracyjnej przy jednoczesnym utrzymaniu klimatu domu rodzinnego. Udało nam się osiągnąć zamierzony cel.

Czy na etapie projektowania i realizacji spotkali się Państwo z ograniczeniami związanymi z wykorzystaniem drewna jako elementu konstrukcyjnego?

Nie było żadnych problemów. Nasz Wykonawca to doświadczona firma, która posiada duże zaplecze technologiczne. Dzięki temu budowa przebiegła sprawnie.

Czy budynek został wykonany metodą „zaprojektuj i wybuduj”? Czy prowadziliście Państwo dwa odrębne postępowania – jedno na projekt, a drugie na wykonanie budynku? Jakie są wady i zalety wybranej przez Państwa metody?

Inwestycję realizowaliśmy dwuetapowo, tj. prowadziliśmy osobne postępowania, jedno na projekt i drugie na wykonanie budynku. Dzięki temu przed rozpoczęciem realizacji posiadaliśmy pozwolenie na budowę, co umożliwiło sprawne przeprowadzenie inwestycji. Natomiast w umowie z projektantem, wprowadziliśmy odpowiednie zapisy, dzięki którym w trakcie budowy mieliśmy zapewniony nadzór autorski architekta. W obecnych realiach nowelizacji prawa budowlanego, realizacja inwestycji w modelu „zaprojektuj i wybuduj” wydaje się być wygodniejszym rozwiązaniem dla inwestora. W takiej sytuacji, wszystkie zadania od projektu do realizacji, w tym także współuczestnictwo projektanta w całym cyklu realizacji inwestycji aż do momentu oddania jej do użytkowania, leżą po stronie Wykonawcy.

W komunikacji podkreślają Państwo znaczenie rozwiązań proekologicznych w budownictwie. Jakie technologie zostały zastosowane w „Domu pod Żaglami” i dlaczego?

Po pierwsze, zastosowanie materiałów drewnianych to rozwiązanie naturalne i ekologiczne. Korzystnie współkształtuje parametry cieplne i akustyczne przegród budowlanych (ściany, stropy, dach) oraz zapewnia komfort użytkowy budynku. Ściany i dach domu na Cienistej wypełnione są wełną mineralną, dzięki której zmniejszyliśmy koszty użytkowania budynku. Dobry współczynnik termoizolacyjności gwarantują także drewniane, trzyszybowe okna.

Po drugie, w budynku zamontowano instalację fotowoltaiczną o mocy 10,24 kWp na dachu budynku. Jej zadaniem jest wytworzenie energii elektrycznej o parametrach sieci elektroenergetycznej, a następnie zagospodarowanie jej w wewnętrznej instalacji elektrycznej. Nadwyżki wyprodukowanej energii będą oddawane do zakładu energetycznego. 

W budynku zaprojektowano także układ wentylacji mechanicznej nawiewno-wywiewnej z odzyskiem ciepła, tzw. rekuperacją. Zastosowanie wentylacji tego typu to nie tylko zmniejszenie kosztów ogrzewania budynku, ale również rzeczywiście odczuwalny komfort klimatyczny, który zapewnia stała wymiana powietrza.

W ramach adaptacji miasta do zmian klimatu na terenie wokół domu zaprojektowano ogrody deszczowe – obiekty retencyjne zagospodarowujące wody opadowe, które odciążają sieć miejskiej kanalizacji deszczowej. 

Czy zastosowane rozwiązania są skuteczne? Czy udało się osiągnąć zamierzone rezultaty np. zmniejszono koszty użytkowania budynku?

Koszty użytkowania budynku zmniejszyły się dzięki zastosowaniu instalacji fotowoltaicznej. Rachunki za energię elektryczną są dużo mniejsze w odniesieniu do pozostałych placówek prowadzonych przez Gdański Dom integracyjno-Rodzinny. Koszty zużycia energii elektrycznej w porównaniu do innego podobnego domu w tym samym okresie są mniejsze o ok. 2400 zł. 

Jakie zalety ma stosowanie drewna jako surowca w budownictwie?

Drewno jako surowiec w budownictwie ma olbrzymie zalety. Jest to materiał naturalny, odnawialny, ekologiczny, zdrowy, estetyczny, łatwy w obróbce, lekki i ma wszechstronne zastosowanie.  Technologia oparta na tym surowcu jest dużo bardziej ekologiczna niż tak popularne w naszym kraju technologie bazujące na betonie czy stali.

Mimo wielu zalet technologii drewnianej związanych z ochroną środowiska, w Polsce inwestorzy podczas wyboru metody budowy kierują się przede wszystkim kwestiami finansowymi - biorą pod uwagę przede wszystkim niskie koszty budowy i utrzymania. W innych krajach europejskich, takich jak np. Szwecja czy Norwegia, inwestorzy zwracają także uwagę na tzw. „ślad węglowy” czy cykl życia budynku. Mamy nadzieję, że wkrótce także w naszym kraju te parametry zyskają na znaczeniu.

Czy technologia drewniana dobrze sprawdza się w budynkach użyteczności publicznej?

Oczywiście, że tak. W całej Europie powstają budynki publiczne z wykorzystaniem drewna: szkoły, przedszkola, biura, a nawet wielkie obiekty sportowe czy widowiskowe. W Polsce nadal panują nieprawdziwe mity na temat łatwopalności konstrukcji drewnianych. Brakuje odpowiednich przepisów, ale to też powoli się zmienia. Stosowanie konstrukcji drewnianych w budynkach użyteczności publicznej, w tym w żłobkach i przedszkolach, nie stanowi problemu z punktu widzenia ochrony przeciwpożarowej. Elementy drewniane są w stanie zachować wymaganą nośność, wynikającą z klasy odporności pożarowej projektowanego budynku.

Co o inwestycji mówią mieszkańcy i podopieczni?

Podopieczni i wychowawcy są bardzo zadowoleni z nowego domu.  Większość dzieci ma swoje własne pokoje. W domu jest dużo miejsca na zabawę i wypoczynek. Wygospodarowano także przestrzeń do przechowywania, która jest istotna przy 14-osobowej grupie wychowanków. W budynku znajduje się także pralnia i suszarnia, co jest też dużym ułatwieniem codziennego funkcjonowania wychowanków. Od wiosny dzieci będą mogły korzystać z dużego tarasu i placu do zabawy, który jest przystosowany dla naszych podopiecznych. 

Jak zachęciliby Państwo samorządy do korzystania z rozwiązań proekologicznych w budownictwie?

Budownictwo drewniane ma kilka benefitów, których nie dają samorządom inne technologie. Jest to przede wszystkim:

- krótki czas budowy,

- niskie koszty utrzymania,

- komfort użytkowy,

- ekologia.

Potrzebna jest także edukacja samorządów w zakresie wpływu budownictwa na klimat. Sektor budowlany odpowiada za 35% całkowitej emisji gazów cieplarnianych oraz 40% zużycia energii na świecie. To, jakie technologie wybiorą samorządy do budowy obiektów, ma więc bardzo duży wpływ na środowisko.

Firma Tadeks Fertig Haus od ponad 26 lat zajmuje się produkcją budynków i konstrukcji prefabrykowanych. Od początku działalności posiada w 100% polski kapitał i wspiera rozwój lokalnego rynku. W 1998 roku otrzymała Certyfikat Technologiczny DIN 1059 nadany przez Instytut MPA LGA w Norymbergii, który otworzył ekspansję firmy na rynki europejskie. Jakość, precyzję i staranność wykończenia firmy doceniono między innymi w: Austrii, Włoszech, Holandii, Szwecji, Francji, Norwegii, Belgii, Anglii i Niemczech. Domy budowane są w oparciu o sprawdzone standardy i normy jakościowe, zaś konstrukcja budynku powstaje z certyfikowanego drewna konstrukcyjnego i jest wykonywana w nowoczesnym zakładzie produkcyjnym w kontrolowanych warunkach.

Tadeks Fertig Haus jest jedną z najdłużej działających w Polsce firm, która specjalizuje się w produkcji domów i konstrukcji prefabrykowanych w technologii ciężkiego prefabrykatu drewnianego. Na czym ona polega i dlaczego postawili Państwo na tę technologię?

Technologia polega na przygotowaniu prefabrykatów, czyli gotowych elementów ścian wewnętrznych, stropu i dachu, które zostały wcześniej przycięte pod wymiar w hali produkcyjnej przez maszyny CNC. Prefabrykat to pewnego rodzaju puzzel, który jest transportowany na plac budowy za pomocą samochodu ciężarowego, a następnie stawiany przy użyciu dźwigu bezpośrednio na wcześniej przygotowaną płytę fundamentową. Inwestorzy często porównują montaż takiego budynku do składania klocków Lego.

Posiadamy swoje biuro projektowe, które w oparciu o nasze rozwiązania przygotowuje projekt konstrukcyjny i montażowy, a także wykwalifikowaną kadrę monterską.  Dzięki temu dopasowujemy elementy zgodnie z wytycznymi projektowymi w bardzo krótkim czasie.

Wśród zalet budownictwa drewnianego często wymienia się krótki czas budowy. Proszę powiedzieć, jak to wygląda w praktyce?

Jest to z pewnością jedna z ważniejszych zalet. Ponad 95% inwestorów, z którymi mamy do czynienia, kredytuje swoje inwestycje. W związku z tym, zależy im na szybkim czasie realizacji przedsięwzięć, ponieważ koszty uruchomienia i spłaty kredytu są spore, a gdy szybko nie korzystamy z inwestycji - dodatkowo frustrujące. Stawiając dom w technologii murowanej, należy wybudować fundamenty, wymurować ściany, postawić konstrukcję dachu i pozostawić budynek na okres kilku miesięcy, aby wilgoć, która powstała podczas prac murarskich i z działających podczas budowy czynników zewnętrznych, odparowała a sam budynek ustabilizował się. Skutek jest taki, że aby wysuszyć taki „jednoroczny” dom murowany, nawet przez pięć lat musi być on ogrzewany prawie dwa razy bardziej niż wtedy, gdy nie będzie już w nim wilgoci technologicznej. Cały proces, jeśli jest wykonany poprawnie technologicznie, zajmuje bardzo dużo czasu. W przypadku naszej technologii, wszystko przygotowywane jest w hali produkcyjnej w warunkach kontrolowanej temperatury i wilgotności, zaś na prowadzenie prac nie wpływają czynniki atmosferyczne czy pory roku. Jeśli chodzi o sam czas wybudowania budynku, wiele zależy od jego architektury i stopnia skomplikowania projektu - niektóre budynki są wykonywane w hali produkcyjnej w kilka dni, inne relatywnie dłużej w zależności od skomplikowania. Przyjmując jako punkt odniesienia 100-metrowy parterowy budynek o prostej bryle z dachem dwuspadowym, jego prefabrykacja w zakładzie zajmuje zwykle 4-6 dni, a czas montażu na gotowej płycie fundamentowej to ok. 1-2 dni. Następnie przechodzi się do dalszych cyklów technologicznych, takich jak rozprowadzenie instalacji wewnątrz budynku, izolacja wewnętrzna i zewnętrzna oraz położenie pokrycia dachowego. Proces ten trwa ok. 2-3 miesięcy. Dla zdeterminowanych inwestorów moment od postawienia pierwszej ściany na fundamencie do wprowadzenia się zajmuje niespełna 4 miesiące.

Jakie inne zalety tej technologii może Pan wskazać?

Drewno jako surowiec naturalny posiada zdolność do samoregulacji wilgotności i stwarza niepowtarzalny, zdrowy mikroklimat wewnątrz budynku, który jest trudny do uzyskania w przypadku zastosowania innych technologii. Badania przeprowadzone na rynku skandynawskim potwierdzają, że w krajach, gdzie budownictwo drewniane jest szeroko rozwinięte, statystyczny mieszkaniec domów drewnianych żyje o kilka lat dłużej.

Kolejną zaletę stanowi z pewnością trwałość i długowieczność konstrukcji. Widać to na przykładzie najstarszych domów drewnianych o konstrukcji szkieletowej w Europie, które liczą kilkaset lat i zachowane są w zadziwiająco dobrym stanie. Biorąc pod uwagę dzisiejszy dostęp do nowoczesnych rozwiązań technologicznych i materiałów, budynki drewniane są wyjątkowo trwałe i ciepłe.

Oprócz tego, warto raz jeszcze podkreślić, że budowa takiego obiektu może odbywać się również w sezonie zimowym - wyjątek stanowią prace mokre. Poza fundamentami, dom drewniany nie wymaga żadnych prac mokrych, jak betonowanie czy murowanie. Pozwala to na większą elastyczność w realizacji inwestycji i łatwiejsze dostosowanie jej harmonogramu do sytuacji osobistej. W budownictwie murowanym ciężko jest oszacować, kiedy budynek będzie gotowy do użytku. Wiąże się to z często występującymi problemami, jak błędy projektowe, niedobór materiałów, poszukiwanie wykwalifikowanych ekip, czekanie na odpowiednie warunki atmosferyczne czy finalne oszacowanie kosztu inwestycji.

W naszym zakładzie, prefabrykacja przeprowadzana jest pod wysokim rygorem jakościowym i wykonawczym, ponieważ dopuszczalna granica błędu dla wyprowadzania kątów czy płaszczyzn ścian wynosi do +/- 0,5 mm. Tego rodzaju precyzji wykonania nie sposób uzyskać podczas prac prowadzonych bezpośrednio na budowie, ponieważ większość prac wykonywana jest przez człowieka.

Zainteresowanie technologiami budownictwa drewnianego za granicą, np. w krajach skandynawskich, jest dużo większe niż w Polsce. Z czego to wynika?

Na pewno ma na to wpływ edukacja. Przystępując do budowy domu, np. indywidualnego, na początku mamy kontakt z architektem, którego postrzegamy jako osobę posiadającą odpowiednią wiedzę i będącą w stanie nam doradzić w różnych kwestiach. Niestety, ponad 90% współpracujących z nami architektów wdraża rozwiązania bazujące wyłącznie na technologii murowanej i żelbetowej. Nie prezentują oni inwestorom nowych rozwiązań i korzystają głównie z tych powszechnie dostępnych, na które jest popyt.

Drugim czynnikiem, który na to wpływa, jest nasza mentalność. Kiedy widzimy, że sąsiedzi stawiają domy murowane, nie chcemy być inni i również się na takie decydujemy. Przy analizie wad i zalet technologii drewnianych pojawiają się dodatkowo stereotypowe wątpliwości, czy taki dom się nie spali albo nie przewróci go silniejszy wiatr. Jeśli chodzi o Skandynawię, tam tendencje są zupełnie odwrotne niż w Polsce i powstaje tam dużo więcej budynków drewnianych lub w szkielecie drewnianym. W związku z tym, należy zadać sobie pytanie, czy powinniśmy iść w ślad za bogatymi krajami odnoszącymi zyski czy też pozostać przy swoich metodach.

Co Pana zdaniem przyśpieszyłoby rozwój technologii budownictwa w naszym kraju?

Myślę, że budowanie świadomości w społeczeństwie względem dostępnych na rynku rozwiązań oraz wskazanie na istnienie firm, które są w stanie wykonać dany projekt w dowolny sposób - tak, aby spełniał standardy tego rodzaju budownictwa, czyli o bardzo dobrej izolacyjności i wysokiej energooszczędności. Kiedy klient nie ma wiedzy na temat alternatywnych technologii, mimowolnie wybiera gotowe i bardziej popularne rozwiązania. Dodatkowo, na polskim rynku panuje przekonanie, że budynki w technologii drewnianej można wykonać wyłącznie w prostej bryle oraz o niewielkich wymiarach. Nic bardziej mylnego - proszę zobaczyć nasze realizacje, ogranicza nas wyłącznie nasza wyobraźnia.    

Inny problem, z którym się mierzymy, dotyczy firm próbujących budować w tej technologii, ale popełniających przy tym wiele błędów wykonawczych. Skutkuje to rozpowszechnieniem się negatywnych opinii i wrzucaniem wszystkich producentów „do jednego worka”. Tym samym, technologie drewniane są uznawane za niepoprawne z powodu braku odpowiednich fachowców lub wiedzy. Na rynku funkcjonuje jednak dużo firm, które potrafią podołać temu zadaniu i wykonać budynki drewniane w naprawdę rzetelny sposób.

W Państwa ofercie znajduje się budowa domów energooszczędnych, pasywnych, biologicznych czy zero-energetycznych. Które z wymienionych rozwiązań cieszą się największą popularnością i jakie tendencje można zaobserwować na rynku polskim?

Najbardziej popularna jest technologia wysoce energooszczędna. W zasadzie każdy projekt, z którym przychodzi do nas inwestor, jesteśmy w stanie przekonwertować i zrealizować w standardzie wysoce energooszczędnym. Jeśli chodzi o budownictwo pasywne, pod uwagę należy wziąć cały cykl budowlany. Szczególnie istotny jest proces projektowania takiego obiektu, podczas którego uwzględnia się jego usytuowanie względem stron świata, rozmieszczenie odpowiedniego rodzaju izolacji, instalacji wewnętrznych i wiele innych czynników, które należy wziąć pod uwagę wybierając ten wariant budowy. Budynki biologiczne wciąż nie cieszą zbyt dużą popularnością wśród polskich klientów i inwestorów, chociaż można zaobserwować wzrost zapytań w tym zakresie. Nasza firma stawiała biodomy już pod koniec lat 90-tych. Były to bardzo zaawansowane cykle budowlane, podczas których stosowano 100-procentowe rozwiązania bio, np. uszczelnianie okien lnem, użycie glinianych tynków czy izolowanie wełną drzewną. Takie rozwiązania są jednak znacznie droższe od tych wykorzystywanych w budynkach energooszczędnych, co powoduje, że tylko nieliczni inwestorzy wybierają ten standard.

Dlaczego o domach wykonanych w technologiach drewnianych mówi się, że są energooszczędne? Czy osiągniecie lepszych wskaźników dotyczących energooszczędności w przypadku technologii prefabrykowanej jest prostsze niż w technologii murowanej?

Jeśli chodzi o spełnianie norm technicznych, osiągnięcie odpowiedniej wartości współczynnika energetycznego jest dużo prostsze w technologii budownictwa prefabrykowanego w szkielecie drewnianym, gdzie funkcję izolacyjną pełni cała przegroda. W przypadku budownictwa murowanego, zasadnicza konstrukcja musi być uzupełniona o dodatkowe warstwy od strony zewnętrznej w celu optymalizacji budynku pod względem wymaganego współczynnika przenikania ciepła. Tak skonstruowana przegroda może mieć nawet pół metra grubości, ale pod względem izolacyjności będzie odpowiadać ścianie cieńszej nawet o 15 cm, wykonanej w technologii drewnianej. Wskazuje to na znaczące rozbieżności zarówno w ponoszonych kosztach, jak i dostępnej przestrzeni użytkowej, która przy małych budynkach jest bardzo ważna.

Ponadto, drewniane budynki szkieletowe inaczej niż budynki murowane akumulują ciepło. Nagrzane konstrukcje murowane z czasem oddają swoje ciepło, podczas gdy w budynkach szkieletowych działa to na zasadzie termosu, gdzie niskim nakładem energetycznym jesteśmy w stanie utrzymać oczekiwaną temperaturę, a sam proces osiągania odpowiedniej temperatury jest zdecydowanie krótszy.

Ministerstwo Klimatu i Środowiska przyznało firmie Tadeks Fertig Haus nagrodę w konkursie Dom z klimatem za realizację projektu budynku jednorodzinnego klasy premium, który został wzniesiony w holenderskiej miejscowości Bloemendaal. W konkursie oceniano m.in. jakość architektoniczną, wpływ inwestycji na klimat oraz zgodność z zasadami wiedzy technicznej w zakresie projektowania i wykonawstwa ze szczególnym uwzględnieniem poprawności konstrukcji drewnianej. Dlaczego właściwe zaprojektowanie i wykonanie budynków drewnianych są tak istotne?

Na początku warto zaznaczyć, że dotyczy to nie tylko budownictwa drewnianego - każdy rodzaj konstrukcji powinien być zaprojektowany i wykonany w taki sposób, aby podkreślić jej walory. W budownictwie szkieletowym, opierającym się na konstrukcji drewnianej czy stalowej, szczególne znaczenie ma szczelność budynku. Nawet najbardziej szczelne okno, które nie zostanie zamontowane poprawnie, nie spełni swojej funkcji. Zjawisko niekontrolowanego przenikania ciepła (infiltracji i eksfiltracji) nie powinno występować, ponieważ przekłada się to na zwiększone koszty związane z ogrzewaniem budynku – niestety jest to bardzo popularne zjawisko przy obecnie wykonywanych inwestycjach deweloperskich w technologiach murowanych w Polsce. Właściwe zaprojektowanie, a następnie wykonanie budynku wymaga spełnienia szeregu norm i wytycznych, dotyczących przede wszystkim zapewnienia odpowiedniej izolacji najsłabszych elementów, takich jak np. okna połaciowe, łączenia ścian zewnętrznych i stropów czy poprawna izolacja i szczelność.

Dlaczego do budowy należy używać certyfikowanego drewna konstrukcyjnego i czym charakteryzuje się taki materiał?

W budownictwie powinno się używać wyłącznie drewna certyfikowanego z tego względu, że taki materiał jest odpowiedniej klasy i posiada wymaganą wytrzymałość na obciążenia np. C24 i C30. Dzięki temu, konstruktorzy mogą mieć pewność co do poprawności obliczeń i stosowanych rozwiązań. Poza tym, zapewnienie właściwej klasy drewna wpływa nie tylko na statykę budynku. Odpowiednie przygotowanie drewna będzie miało kluczowe znaczenie także w momencie wybuchu pożaru, ponieważ możemy być wówczas pewni, że materiał posiada odpowiednie właściwości i ognioodporność. Stosowanie certyfikowanego drewna konstrukcyjnego stanowi zatem priorytet.

Na czym polega impregnacja drewna i czy preparaty stosowane w tym procesie są ekologiczne?

W naszej firmie nie stosujemy preparatów do impregnacji drewna z uwagi na fakt, że klient bądź inwestor decydujący się na budowę domu wykonanego z ekologicznych materiałów nie chce, aby jakiekolwiek związki chemiczne zakłócały mikroklimat wewnątrz budynku. Z drugiej strony, nawiązuje to do wcześniej zadanego pytania na temat certyfikowanego drewna konstrukcyjnego. Taki materiał przechodzi proces impregnacji już podczas obróbki surowca w tartaku. Tam też suszony jest do odpowiedniej wilgotności (15%), dzięki czemu zyskuje odporność na działanie czynników biologicznych. Podsumowując, lepiej kupić drewno dobrej jakości niż używać chemikaliów do mokrego drewna, które posiada dużo większą wilgotność i jest o wiele bardziej podatne na degradację i czynniki zewnętrzne.

Jakie rozwiązania na rzecz ochrony klimatu zastosowano w nagrodzonym budynku?

Przede wszystkim, jest to budynek w konstrukcji drewnianej, co już stanowi o jego ekologiczności. Wykonanie budynku murowanego i wytworzenie materiałów budowlanych wiążą się z ogromnym zużyciem energii, któremu towarzyszy emisja dwutlenku węgla do atmosfery. Drewno ma natomiast zdolność do akumulacji CO₂ i jego magazynowania. Można przyjąć, że jeden budynek szkieletowy w technologii drewnianej jest w stanie zaabsorbować wszystkie zanieczyszczenia wygenerowane przez budynek murowany, które wydostają się do atmosfery.

W nagrodzonym obiekcie inwestor zdecydował się na liczne rozwiązania związane z pozyskiwaniem energii naturalnej. Do ogrzewania obiektu zastosowano dwie pompy ciepła z odwiertami geotermalnymi, gdzie jedna pompa zasila lewą stronę budynku, a druga prawą (w której znajduje się basen). Wprowadzono pełną wentylację mechaniczną, a także zamontowano instalację fotowoltaiczną. Dodatkowo, w przegrodach ścian zewnętrznych zamontowano wodne ogrzewanie ścienne, które akumuluje swoją energię na naturalnie upalanej cegle, zamontowanej bezpośrednio na konstrukcji drewnianej. Zamierzeniem inwestora było niejako „wyzerowanie” budynku - tak, aby energia pozyskana z zewnątrz mogła zrekompensować zapotrzebowanie energetyczne budynku. Co do zasady, również ilość tworzyw sztucznych miała być ograniczona do minimum, np. wykonano okna drewniano/aluminiowe i zrezygnowano z wszelkiego rodzaju elementów wykonanych z sztucznych materiałów.

W jaki sposób zastosowanie tych rozwiązań wpłynęło na koszty utrzymania i użytkowania budynku?

To jest naprawdę duża różnica. W porównaniu z budynkiem w konstrukcji murowanej, są to koszty eksploatacji niższe o nawet 60-80%. Nakład energii wniesionej do osiągnięcia pożądanej temperatury będzie znacznie mniejszy niż w budownictwie murowanym, gdzie proces ogrzewania długo trwa, wymaga sporego nakładu energetycznego i jest mało efektywny.

Jakie inne innowacyjne systemy i instalacje umożliwiające ograniczenie zużycia energii lub redukcję powstawania zanieczyszczeń wykorzystują Państwo podczas realizacji projektów?

Obecnie najbardziej popularnym rozwiązaniem jest fotowoltaika. Poza tym, wielu inwestorów decyduje się na inwestycje w odnawialne źródła energii, np. pompy ciepła z odwiertami geotermalnymi. Systemy te umożliwiają ograniczenie zużycia energii w istotnym stopniu, niemniej najbardziej skuteczna będzie poprawna architektura, właściwa izolacja, konstrukcja budynku i jego szczelność.

Co powiedziałby Pan inwestorom, którzy stoją przed wyborem – dom drewniany czy murowany?

Przekonanie osób niepewnych do technologii drewnianej jest bardzo trudne. Prezentujemy inwestorom przede wszystkim zalety tej technologii oraz wskazujemy potencjalne zyski finansowe, jakich mogą się spodziewać przy jej wykorzystaniu. Obecnie koszty budowy w różnych technologiach są do siebie zbliżone, ale zyski energetyczne i związane z nimi oszczędności na rachunkach oraz korzyści środowiskowe są największe w prefabrykowanej technologii drewnianej. Warto postawić na dom drewniany, bo to dom, który się o(d)płaci.

W Polsce coraz większą popularnością cieszy się budownictwo energooszczędne. Tego typu konstrukcje minimalizują straty ciepła oraz ograniczają zużycie energii, przez co budynek staje się tańszy w utrzymaniu - zapotrzebowanie na energię użytkową w energooszczędnym domu w ciągu roku nie powinno przekraczać poziomu 40 kWh/m2 (jest to tzw. standard NF40).

Budownictwo energooszczędne to przede wszystkim technologie pozwalające na zmniejszenie utraty ciepła. Oprócz specjalistycznych systemów, jak dobrze dobrana izolacja termiczna budynku, stolarka okienna i drzwiowa, odpowiednia wentylacja i ogrzewanie oraz wykorzystywanie odnawialnych źródeł energii (na przykład poprzez zastosowanie paneli fotowoltaicznych i/lub pomp ciepła czy kolektorów słonecznych), budynek powinien mieć też odpowiednią orientację względem stron świata i przemyślane rozmieszczenie poszczególnych pomieszczeń. Sama bryła budynku też nie powinna być przypadkowa - odpowiednie proporcje oraz prosta konstrukcja mają znaczący wpływ na zmniejszenie utraty ciepła.

Budownictwo energooszczędne, oprócz zmniejszenia kosztów eksploatacji budynku, zapewnia też lepszą izolację akustyczną oraz sprzyja zdrowiu poprzez korzystny mikroklimat - dzięki dobrej wentylacji zmniejsza się wilgotność w pomieszczeniach, a co za tym idzie nie rozwijają się grzyby czy pleśnie, które powodują m. in. alergie i inne dolegliwości zdrowotne oraz dyskomfort przebywania w nich.

Energooszczędne budownictwo, a zielona energia

Pozyskiwanie energii odnawialnej to konieczność, by energooszczędny dom faktycznie był opłacalny. To między innymi dlatego z roku na rok w Polsce powstaje coraz więcej mikroinstalacji fotowoltaicznych, tj. instalacji o mocy do 50 kW. Ceny energii rosną, zatem taka inwestycja w perspektywie kilku lat jest bardzo opłacalna. Pozyskiwanie prądu z fotowoltaiki (PV) nie tylko gwarantuje nam niezależność, ale ma też bardzo pozytywny wpływ na środowisko, w tym przede wszystkim na ograniczenie wielkości emisji zanieczyszczeń do powietrza.

Czy fotowoltaika się opłaca?

Mikroinstalacja fotowoltaiczna to prosty sposób na zmniejszenie wysokości faktur za prąd - panele zamieniają energię promieniowania słonecznego na energię elektryczną. Prąd uzyskiwany z takiej instalacji jest darmowy, jednak sam zakup wiążę się z pewnymi wydatkami.

Fot. Profesjonalne przygotowanie oferty instalacji fotowoltaicznej.

Średni koszt zakupu kompletnej mikroinstalacji fotowoltaicznej waha się między 15 000, a 40 000 złotych w zależności od jej wielkości. Panele można zamontować na dachu budynku lub na gruncie. Jest to nie tylko proekologiczne, ale też bardzo opłacalne rozwiązanie, zwłaszcza, że na samą instalację można uzyskać dofinansowanie.

Przy wyborze fotowoltaiki warto zdać się na ekspertów - kompetentny specjalista pomoże wybrać instalację odpowiednią do naszych potrzeb i warunków, dzięki czemu rachunki ograniczą się jedynie do tzw. opłat stałych, ponoszonych przez wszystkich odbiorców końcowych.

Fot. Montaż instalacji fotowoltaicznej

Kiedy zwróci się instalacja fotowoltaiczna?

Choć koszty instalacji fotowoltaicznej są dość wysokie, cała inwestycja zwraca się stosunkowo szybko - średnio w przeciągu 5-7 lat. Zależy to od kilku czynników, między innymi od jakości komponentów, wysokości dofinansowania czy też średniego zużycia energii. Mimo wszystko, nie ma wątpliwości, że inwestycja w panele fotowoltaiczne jest opłacalna nie tylko w przypadku energooszczędnych budynków, ale też standardowego budownictwa.

mgr inż. Kamil Andruszkiewicz - właściciel firmy ecoABM

Budynek Hotelu Spółdzielni Mieszkaniowej „Południe” w Szczecinie stanowi przykład rozbudowy istniejących budynków w oparciu o technologię drewnianą. Wykonawca prac - Przedsiębiorstwo PARTNER Sp. z o.o. zdobył tytuł championa w konkursie Ministerstwa Klimatu i Środowiska „Dom z klimatem”. Doceniono przede wszystkim wykorzystanie ekologicznych materiałów konstrukcyjnych, a także zgodność projektu z zasadami wiedzy technicznej.

Budynek Hotelu Pracowniczego Spółdzielni Mieszkaniowej „Południe” w Szczecinie został wykonany w konstrukcji murowanej. Dlaczego do jego nadbudowy wykorzystano technologię drewnianą? Czy takie było zamierzenie inwestora, propozycja ze strony Państwa firmy czy też zadecydowały o tym inne czynniki?
W projekcie przedłożonym przez inwestora konstrukcja została pierwotnie zaplanowana jako stalowa. Głównym zamierzeniem było stworzenie jak najlżejszej konstrukcji, w związku z czym klient postanowił sprawdzić, jakie możliwości niesie za sobą wykonanie nadbudowy w konstrukcji szkieletowej. Wykorzystanie technologii drewnianej okazało się być rozwiązaniem korzystniejszym cenowo niż użycie stali, jak również gwarantującym oczekiwaną lekkość konstrukcji. Pracowaliśmy na istniejącym budynku i chociaż dysponowaliśmy jego wcześniejszym projektem, nie była to bardzo dokładna inwentaryzacja. Prace przeprowadzaliśmy etapowo, a budynek był sukcesywnie „rozbierany” i nadbudowywany. Zastosowanie konstrukcji drewnianej pozwoliło nam na bieżąco dostosowywać się do sytuacji. W przypadku technologii stalowej, wszelkiego rodzaju przeróbki byłby zdecydowanie bardziej czasochłonne i trudniejsze do wykonania na budowie.

Jak doszło do wyboru Państwa firmy jako wykonawcy prac?
Nasza firma ma duże doświadczenie w wykonywaniu drewnianych konstrukcji szkieletowych, dlatego zostaliśmy poleceni przez innych inwestorów. Przygotowaliśmy korzystną ofertę, dzięki temu udało nam się porozumieć z klientem.

Jakie są zalety stosowania technologii drewnianej do rozbudowy czy nadbudowy istniejących budynków?
Niewątpliwą zaletą jest wskazana wcześniej łatwość w dostosowaniu się do istniejących budynków, które niejednokrotnie nas zaskakują pod względem konstrukcyjnym, a także lekkość tego typu konstrukcji. Poza tym, nadbudowywane budynki często położone są w centrum miasta. Postawienia w takich warunkach dźwigu, często wiąże się z zajmowaniem pasa ruchu. Wykorzystanie drewnianych prefabrykatów znacznie skraca czas budowy, dzięki czemu uciążliwości związane z budową są dużo mniej odczuwalne niż w przypadku technologii murowanej.

Czy budynki o lekkiej konstrukcji drewnianej są tak samo odporne na działanie czynników zewnętrznych, jak te wykonane w tradycyjnej konstrukcji murowanej?
Technologie szkieletowe są bardziej wymagające z technicznego punktu widzenia. Właściwe zaprojektowanie, wykonanie i użytkowanie jest podstawą bezpiecznego i długotrwałego funkcjonowania obiektów o konstrukcji drewnianej.

Co było dla Państwa największym wyzwaniem podczas budowy?
Myślę, że największe wyzwanie stanowiło wspomniane dostosowywanie się do sposobu przeprowadzania rozbiórki. W trakcie prac nie zamknęliśmy budynku - poniższe kondygnacje były wciąż użytkowane przez mieszkańców. Z tego powodu bardzo ważny okazał się ścisły harmonogram i synchronizacja z ekipą wykonującą prace rozbiórkowe, która przygotowywała dla naszych pracowników podłoże do montażu. Montowanie elementów musiało przebiegać sprawnie, przy jednoczesnym zachowaniu ostrożności, aby nie doprowadzić do uszkodzeń czy zalania niższych pięter.

Czy na jakimkolwiek etapie prowadzenia inwestycji niezbędne było wyłączenie całego obiektu z użytkowania?
Obiekt pozostał dostępny dla użytkowników przez cały czas. Jednym z kluczowych zamierzeń inwestora było zapewnienie dostępu osobom przebywającym w budynku do ich miejsc zamieszkania. Co do zasady, rozbudowa miała w jak najmniejszym stopniu ingerować w dotychczasowe funkcjonowanie hotelu. Umożliwiły to wybrana technologia, jak i wcześniej przedstawiony sposób realizacji prac.

Ile trwała rozbudowa? W jaki sposób na czas jej trwania wpłynęła wykorzystana technologia?
Rozbudowa trwała około 3 miesiące. Na krótki czas trwania prac wpłynęło użycie prefabrykatów, co przełożyło się na szybkość montażu. Pierwszy etap rozbiórek to najtrudniejszy moment ze względu na konieczność weryfikacji, czy przygotowane materiały rzeczywiście pasują do zastanych ram konstrukcyjnych. Później jest już o wiele łatwiej, ponieważ możemy dokonać niezbędnych pomiarów i zmian. To, że jest to drewniana konstrukcja złożona z prefabrykatów, pozwala nam na szybkie dostosowanie elementów do danej sytuacji i geometrii.

Jakie rozwiązania zastosowano na rzecz ochrony klimatu i zwiększenia energooszczędności obiektu?
Zastosowanie konstrukcji szkieletowej wiąże się z tym, że przestrzeń między poszczególnymi elementami drewnianymi wypełniana jest wełną mineralną. Sprzyja to energooszczędności, ponieważ wełna pełni jednocześnie rolę materiału ocieplającego budynek. Ponadto, inwestor zdecydował się na dodatkowe ocieplenie ścian zewnętrznych. Dzięki temu parametry termiczne przegród są tutaj o wiele lepsze niż w niejednym, tradycyjnie wykonanym budynku, gdzie ściany konstrukcyjne nie są elementami termoizolacyjnymi. Poza tym, duże znaczenie w kontekście ochrony środowiska ma na pewno sam wybór konstrukcji drewnianej, która tworzy przyjemny w odczuciu mikroklimat. Dodatkowo, sposób wytwarzania tej konstrukcji nie wymaga prowadzenia zaawansowanych działań przemysłowych szkodzących środowisku, ponieważ korzystamy z już dostępnych, naturalnych zasobów leśnych.

W jaki sposób inwestorzy, którzy rozważają dokonanie rozbudowy z wykorzystaniem materiałów z drewna mogą znaleźć rzetelnego wykonawcę i na co powinni zwrócić szczególną uwagę dokonując wyboru?
Myślę, że szczególnie istotne dla klientów jest doświadczenie, jakie posiada dany wykonawca. Obserwujemy, że inwestorzy, którzy się do nas zwracają, zwykle robią to z czyjegoś polecenia. Oznacza to, że kompetencje i doświadczenie mają duże znaczenie. Podczas rozmowy z wykonawcą warto zwrócić uwagę na pojawienie się takich zagadnień, jak usztywnienie konstrukcji czy stężenia. Są to hasła, które utwierdzą nas w przekonaniu, że konstruktor podejdzie solidnie do inwestycji.

Jak przekonać nieprzekonanych do „postawienia na drewno”?
W przypadku nadbudów i rozbudów najważniejsza jest lekkość konstrukcji ze względu na konieczność minimalizowania obciążeń nakładanych na niższe kondygnacje oraz fundamenty. Może pojawić się tu dylemat, czy powinna to być lekka konstrukcja stalowa czy też drewniana. Za tą drugą będzie przemawiało późniejsze użytkowanie budynku na co dzień. Zamontowanie karnisza, obrazu czy szafki będzie o wiele prostsze, kiedy do czynienia mamy z drewnianymi elementami konstrukcyjnymi. Wreszcie, do spraw związanych z ochroną klimatu i środowiska przywiązuje się coraz większą wagę. Mamy nadzieję, że ten proekologiczny aspekt stosowania technologii drewnianych coraz częściej będzie przekonywać inwestorów do tego, żeby postawić właśnie na drewno.

Za rozmowę dziękujemy Pani Martynie Mroczkowskiej z firmy Partner

1 lipca 2021 r. zaczęły obowiązywać istotne zmiany w Programie Priorytetowym „Czyste Powietrze”, które uwzględniają:

• wycofanie od 1 stycznia 2022 r. dotacji na zakup kotłów węglowych

Tylko do 31 grudnia 2021 r. można składać wnioski o dofinansowanie obejmujące zakup oraz montaż kotła węglowego. Jednak aby otrzymać dotację na realizację tego przedsięwzięcia, wnioskujący musi do dnia 31 grudnia 2021 r. złożyć wniosek o dofinansowanie obejmujący kocioł na węgiel, zakupić i zamontować to źródło ciepła a dodatkowo potrzebna jest faktura wystawiona do końca bieżącego roku (warunek ten nie dotyczy wniosków złożonych przed datą wejścia w życie zmian w Programie, czyli przed dniem 1 lipca 2021 r.).

• zwiększenie progów dochodowych w drugiej części programu

Zwiększenie progów dochodowych od 1 lipca 2021 r. dotyczy drugiej części programu, czyli podwyższonego poziomu dofinansowania, gdzie można uzyskać dotacje do 37 tys. zł. W przypadku gospodarstw wieloosobowych, ten próg wynosi obecnie do 1564 zł przeciętnego miesięcznego dochodu na osobę, a dla gospodarstw jednoosobowych do 2189 zł.

• rozszerzenie listy urządzeń kwalifikujących się do dofinansowania o kotły na pellet o podwyższonym standardzie

W nowo obowiązującej wersji Programu możliwe jest ubieganie się o większe wsparcie na zakup oraz montaż kotła na pellet o podwyższonym standardzie. Dotacja może wynieść do 9 tys. zł, ale nie więcej niż 45% poniesionych kosztów (w przypadku podstawowego poziomu dofinansowania) oraz do 12 tys. zł, ale nie więcej niż 60% kosztów (w przypadku podwyższonego poziomu dotacji).

• wprowadzenie zapisów dot. ścieżki bankowej - czyli nabór wniosków o dotacje na częściową spłatę kapitału kredytu bankowego, który został uruchomiony 6 lipca 2021 r.

Omawiana ścieżka bankowa to nabór wniosków o dofinansowanie w bankach na dotacje przeznaczone na częściową spłatę kapitału kredytu bankowego.

Niektóre z warunków dofinansowania dla ścieżki bankowej w stosunku do zwykłej ścieżki (realizowanej za pośrednictwem wojewódzkich funduszy ochrony środowiska i gospodarki wodnej) zostały przekształcone i dotyczą one: daty rozpoczęcia przedsięwzięcia, okresu realizacji oraz rozliczenia wniosku.

Warunkiem wypłaty dotacji na częściową spłatę kapitału kredytu jest wypłacenie beneficjentowi przez bank kredytu z przeznaczeniem wyłącznie na cele zgodne z programem.

KOMUNIKAT: OD 1 SIERPNIA 2021 r. PRZERWA W WYDAWANIU PRZEZ GMINY ZAŚWIADCZEŃ O DOCHODACH Z GOSPODARSTWA ROLNEGO*
*każdego roku, w okresie od 1 sierpnia do dnia publikacji obwieszczenia Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego tj. nie później niż do 23 września, gmina nie będzie miała możliwości ustalenia wysokości dochodu z gospodarstwa rolnego i nie będzie mogła wydać zaświadczenia o dochodach osobie fizycznej, jeżeli członek jej gospodarstwa domowego uzyskuje dochody z gospodarstwa rolnego."

Komunikat NFOŚiGW dla gmin w sprawie corocznej przerwy w wydawaniu zaświadczenia o dochodach dla osób fizycznych:
https://czystepowietrze.gov.pl/wp-content/uploads/2021/03/Komunikat-Narodowego-Funduszu-Ochrony-Srodowiska-i-Gospodarki-Wodnej-dla-gmin-w-sprawie-corocznej-przerwy-w-wydawaniu-zaswiadczenia-o-dochodach-dla-osob-fizycznych.pdf

Dom jednorodzinny w Kiełpinie zaprojektowany przez pracownię architektoniczną ArDJ to obiekt pasywny o najwyższym standardzie energetycznym, który łączy w sobie dbałość o środowisko i estetyczną formę. Budynek został wykonany w technologii drewnianej. Podczas jego realizacji wykorzystano innowacyjne rozwiązania proekologiczne, które sprawiają, że jest samowystarczalny energetycznie i bezpieczny dla środowiska. Jednocześnie, zielony kolor elewacji doskonale komponuje się z otaczającym krajobrazem.

Zachęcamy do lektury wywiadu z Panem Piotrem Jurkiewiczem, z pracowni architektonicznej ArDJ.

Projekt domu w Kiełpinie został nagrodzony w konkursie „Dom z klimatem” Ministerstwa Klimatu i Środowiska. Dlaczego zgłosiliście Państwo ten obiekt do konkursu i czym się on wyróżnia spośród innych Państwa projektów?
Projekt domu w Kiełpinie jest wyjątkowy na tle naszych projektów, ponieważ zamówienie klienta dotyczyło domu w standardzie pasywnym, wykonanego w technologii przyjaznej dla środowiska, więc również ze szczególnym uwzględnieniem materiałów pochodzenia naturalnego. Kolejnym powodem dla którego właściciele zdecydowali się na budynek w technologii drewnianej były kwestie zdrowotne. Wewnątrz budynków (szczególnie w obecnych czasach) spędzamy 90% życia, więc im bardziej naturalne pochodzenie materiałów użytych do budowy tym zdrowiej dla jego mieszkańców.

Czym charakteryzują się domy pasywne i dlaczego mówi się o nich, że są ekologiczne?
Standard domu pasywnego jest ściśle określony pod względem efektywności energetycznej. Aby uzyskać standard domu pasywnego należy spełnić precyzyjne wymogi. Podstawowym kryterium jest nieprzekroczenie wartości 15 kWh/m2 zapotrzebowania energii użytkowej na ogrzewanie oraz wentylację rocznie. Drugim zasadniczym kryterium, które należy spełnić jest szczelność budynku, czyli brak niekontrolowanej  wymiany powietrza i przedmuchów. Poziom szczelności badany jest przy pomocy próby szczelności w zrealizowanym budynku. Dom pasywny powinien być zdrowy, komfortowy oraz przyjazny dla mieszkańca, a dodatkowo w odróżnieniu od większości budynków, minimalizować swój negatywny wpływ na naszą planetę.

Domy pasywne często określa się mianem „domów przyszłości”. Jakie są  najważniejsze zalety i wady domów pasywnych?
W przypadku domu w Kiełpinie największe zalety to zdrowe i komfortowe warunki życia i jednocześnie niski ślad węglowy (pochodzący od ogrzewania i wentylacji), który jest bliski zeru. Domy pasywne o ujemnym śladzie węglowym przyczyniają się poprawy stanu środowiska.
Zagrożeniem w przypadku nieumiejętnego zaprojektowania lub realizacji takich domów może być problem ich przegrzewania latem. Okna w budynku działają jak źródło ciepła co jest bardzo cenne zimą. Natomiast nadmiar ciepła latem należy ograniczyć np. przez montaż zewnętrznych osłon przeciwsłonecznych.
 

Czy budowa domu pasywnego się opłaca?
Ekologiczne domy pasywne mimo wyższych kosztów budowy z czasem mogą być dla właściciela źródłem zysku finansowego, dzięki byciu na plusie energetycznym (np. dzięki zamontowanym panelom fotowoltaicznym) w przeciwieństwie do domów standardowych, gdzie koszty utrzymania są stałym obciążeniem dla właściciela.

Dom w Kiełpinie oddano do użytku w 2015 r., jednak rozwiązania ekologiczne uwzględnione na etapie projektowania oraz budowy obiektu świadczą o wysokim stopniu innowacyjności tego przedsięwzięcia. Jakie materiały i rozwiązania pozytywnie wpływające na środowisko zostały wykorzystane w obiekcie?
Posadowienie budynku zrealizowane jest w postaci płyty żelbetowej wylanej na  izolacji termicznej połączonej z dwóch technologii – płyty polistyrenu ekstrudowanego XPS ułożone na warstwie granulatu szkła piankowego o zmiennej grubości. Płyta żelbetowa umożliwia uniknięcie występowania mostków termicznych, czyli „słabszych” miejsc budynku, przez które ubywa najwięcej energii cieplnej. Takie posadowienie budynku zapewnia bardzo dobrą izolacyjność, ochronę przez wilgocią z gruntu oraz dobre właściwości konstrukcyjne dzięki odpowiedniemu rozłożeniu ciężaru domu. Płyta fundamentowa pełni rolę elementu budowlanego aktywowanego termicznie – zawiera rozprowadzone przewody z czynnikiem grzewczym. Po wybudowaniu taka płyta fundamentowa dzięki swojej masie termicznej doprowadzona do stabilnej temperatury utrzymuje ją  stałym poziomie. Dzięki niskiej temperaturze czynnika grzewczego, (niewiele ponad 20 °C) ilość energii jaką trzeba doprowadzić w porównaniu do strat budynku pasywnego jest bardzo niska. Zainstalowana pompa ciepła gruntowa (typu solanka-woda) działa na dwóch odwiertach pionowych i posiada wysoki współczynnik efektywności w okolicach 5,0 (z 1 kWh energii elektrycznej możemy uzyskać 5kWh energii cieplnej na potrzeby ogrzewania).
Konstrukcja nadziemna oparta jest na technologii, której podstawowym materiałem jest drewno, najczęściej w formie kompozytowych belek dwuteowych. Ściany wykonane są w konstrukcji szkieletowej drewnianej, co zapewnia dobrą wytrzymałość i pozwala uzyskać odpowiednią izolację termiczną. Samo drewno zaizolowane jest na 3 różne sposoby m.in. poprzez wdmuchiwanie warstwy celulozowej z makulatury oraz zabezpieczenie od zewnątrz wełną drzewną o ujemnym śladzie węglowym (pożądane materiały ze względu na ochronę środowiska).
Dach budynku zbudowany jest z krokwi drewnianych z izolacją pomiędzy nimi oraz dodatkowymi warstwami wełny drzewnej od zewnątrz i od wewnątrz. Po roku użytkowania została również zamontowana instalacja paneli fotowoltaicznych. Prosta połać dwuspadowego dachu skierowania na południe umożliwia ich efektywne stosowanie.
W domu pasywnym nie występuje podpiwniczenie co ogranicza niepotrzebne straty ciepła. Dodatkowe pomieszczenia składowe znajdują się na poziomie ziemi i połączone z garażem stanowią idealną strefę buforową obniżającą straty ciepła w budynku.

Domy z drewna to niewątpliwie interesująca i coraz bardziej popularna alternatywa dla tradycyjnej technologii murowanej. Jakie trendy i zmiany w preferencjach inwestorów można zaobserwować w ostatnich latach?
Mimo, że rozwiązania, o których rozmawiamy to dzisiaj niewielki procent rynku budowlanego, to wydaje się, że jesteśmy na progu skokowej zmiany: coraz więcej inwestorów jest zainteresowanych domami drewnianymi i pasywnymi, jednocześnie stale przybywa kompetentnych projektantów i wykonawców. Na szczeblu rządowym i samorządowym rozwiązania te zaczynają już być promowane, oraz pojawiają się atrakcyjne oferty wsparcia finansowego.. Wielu inwestorów specjalizuje się w technologii domów pasywnych, jednak nadal  jest to niewielki procent rynku budownictwa. Istotną rolę odgrywa między innymi polityka państwa. Patrząc na rozwój budownictwa pasywnego w Europie, w innych krajach (np. Niemcy oraz Austria) możemy spodziewać się  wzrostu zainteresowania technologiami pasywnymi w najbliższych latach również w Polsce.
Jestem przekonany, że połączenie 3 elementów: technologii wykorzystujących materiały naturalne (przede wszystkim drewno w różnych postaciach), maksymalnej efektywności energetycznej (budynki pasywne) oraz odnawialnych źródeł energii jest najlepszym sposobem na dekarbonizację budownictwa, czyli ograniczenie emisji gazów cieplarnianych.
Jakie z punktu widzenia projektantów są główne bariery w rozwoju budownictwa pasywnego w naszym kraju?
Wiele deklaracji nie ma pokrycia w rzeczywistości, a rzetelna wiedza na temat domów pasywnych jest wciąż na niskim poziomie. Wybudowanie domu pasywnego nie jest trudne, jednak wymaga od projektanta jak i wykonawcy dużego doświadczenia i pieczołowitości w szczegółach np. przy zapewnianiu szczelności i odpowiedniej wentylacji w obiekcie. Poważną barierą jest także organizacja całego procesu budowlanego, czy uregulowania dopięcia spraw formalnych, finansowych i technicznych co jest najtrudniejszym etapem.

Czy często spotykają się Państwo z mitami na temat drewna jako materiału konstrukcyjnego, jak np. podatność surowca na ataki szkodników, pleśń lub wysokie zagrożenie pożarowe?
Tak, w tego typu stwierdzeniach może być trochę prawdy jedynie w przypadku złego zaprojektowania i braku rozumienia wymagań tej technologii. W większości przypadków te popularne stereotypy blokują bardzo dobry sposób budowania w technologii drewnianej, który mógłby obejmować 90% rynku domów jednorodzinnych w Polsce i mieć szerokie zastosowanie także w innych rodzajach budynków.

Na co powinien zwrócić uwagę inwestor szukający rzetelnego projektanta domu drewnianego?
Najlepszym sposobem jest zaczerpnięcie referencji od wcześniej zrealizowanych budynków danego projektanta. Dobrym pomysłem jest skontaktowanie się z zadowolonym użytkownikiem domu i poparcie doświadczenia projektanta opinią innych klientów.

W jaki sposób przekonałby Pan sceptyków, że technologie drewniane to bezpieczny i energooszczędny system budownictwa?
 Najlepszym sposobem przekonania inwestorów, w tym sceptyków, jest pokazanie dobrego przykładu oraz promocja dobrych praktyk. Ważna jest też odpowiednia edukacja, wyjaśnienie wszelkich wątpliwości, odpowiadanie na trudne pytania oraz bycie rzetelnym.
Neutralne klimatycznie, zdrowe, wygodne i piękne domy mogą i powinny powstawać z wykorzystaniem drewna.

To drapaczom chmur metropolie zawdzięczają niechlubne określenie dżungli z betonu i stali. A gdyby tak przy ich wznoszeniu postawić na materiał jeszcze do niedawna kojarzący się wyłącznie z budownictwem jednorodzinnym – na drewno? Budownictwo drewniane, w tym również to wielokondygnacyjne, zyskuje coraz większe rzesze zwolenników na całym świecie. Jego geneza wywodzi się ze Skandynawii i Kanady, gdzie coraz częściej drewno zastępuje beton i stal.

Zwolennicy tego pomysłu wskazują na wiele korzyści, a wśród nich na dwie wiodące. Pierwsza wynika ze zdolności lasów do wiązania CO2. Szacuje się, że jedno drzewo pochłania w ciągu swojego życia średnio około 750 kg CO2. Wykorzystanie drewna jako surowca budowlanego sprawia, że węgiel pozostaje zmagazynowany w konstrukcji, a CO2 nie przedostaje się do atmosfery tak, jak miałoby to miejsce w przypadku pozostawienia drzew do naturalnego rozkładu. Drugą podstawową korzyścią z wykorzystywania drewna w konstrukcjach jest zmniejszenie szkodliwych emisji związanych z produkcją i transportem stali oraz cementu. Dane Eurostatu za lata 2008-2017  wskazują, że sektor budowlany to drugi co do wielkości emitent CO2 do atmosfery w UE. Z międzynarodowego raportu Architecture 2030 wynika natomiast, że rocznie cała branża budowlana generuje 3,7 miliarda ton CO2, a udział samego betonu sięga 64% udziału w śladzie węglowym. Najbardziej ekologicznym rozwiązaniem stało się drewno, do którego wytworzenia nie jest potrzebna  energia ze spalania paliw kopalnych. Dodatkowo w procesie swojego wzrostu pochłania CO2, które może być magazynowane w konstrukcji drewnianej przez dziesiątki a nawet setki lat. Biorąc pod uwagę, że jedna osoba średnio produkuje aż 5 ton CO2 rocznie, tym cenniejsza jest zdolność drewna do jego magazynowania.

Drewno jest niezwykle wszechstronnym produktem. Jego wytrzymałość, właściwości izolacyjne i łatwość obróbki powoduje, że architekci coraz częściej sięgają po naturalny materiał budowlany. Jeszcze kilkadziesiąt lat temu konstrukcje drewniane budowano z drewna tartacznego, które bez odpowiedniego zabezpieczenia, choćby suszenia i heblowania, dość szybko niszczało. Najpopularniejsze do tej pory produkty z drewna stosowane w nowoczesnym budownictwie to kantówki lite świerkowe, czterostronnie strugane, często również z fazowanymi kantami, dostępne w wielu przekrojach prostokątnych i kwadratowych. Jednak od kilkunastu lat szczególnie ekspansywnie rozwija się produkcja konstrukcyjnych wyrobów na bazie drewna, które dają możliwość tworzenia konstrukcji o wyższych parametrach wytrzymałościowych. Wśród nich znajdują się wyroby na bazie forniru (LVL, PSL, OSL), drewno łączone na złącza klinowe, drewno klejone warstwowo, czy  drewno klejone krzyżowo (CLT). Konstrukcyjne wyroby na bazie drewna w porównaniu do drewna litego zapewniają jednolitą strukturę, większą stabilność wymiarową, często również sztywność i wytrzymałość.

Ponieważ drewno klejone warstwowo i inne konstrukcyjne wyroby z drewna są prefabrykowane, dostępne są w wielu rozmiarach i kształtach.. Dodatkowo zaletą jest ich lekkość, a tym samym możliwość zastosowania na rozległych powierzchniach. Wykonane z nich ściany są otwarte dyfuzyjnie, czyli oddychające, magazynują ciepło zimą i chronią dom przed przegrzaniem latem, a przy ich użyciu łatwiej jest osiągnąć standard pasywny, bo ogrzewanie i chłodzenie budynku zużywa mniej energii.
Należy też podkreślić, że konstrukcje z drewna mają doskonałą odporność ogniową. Kiedy drewno się zapali, stopniowo zwęgla się na zewnątrz, zabezpieczając wnętrze, które zachowuje pełną wytrzymałość. Tym samym jego odporność ogniowa jest dużo wyższa niż niechronionej stali, która w wysokiej temperaturze uplastycznia się i szybko traci nośność.

Do niedawna budownictwo drewniane kojarzyło się przeważnie z domami jednorodzinnymi. Ze względu na zalety drewna zaczęto stosować je także w budynkach składających się z kilku, a potem kilkunastu kondygnacji. Można powiedzieć, że w krajach europejskich budynki drewniane kilkukondygnacyjne zaczęto stawiać na większą skalę od początku XXI wieku. W Kanadzie wszystko zmieniło się wraz z wydaniem specjalnego zezwolenia na budowę Brock Commons Tallwood House – 18-piętrowego domu studenckiego w kampusie Point Gray Uniwersytetu Kolumbii Brytyjskiej. W momencie jego otwarcia w lipcu 2017 roku liczący sobie 53 metry budynek był najwyższą konstrukcją z drewna na świecie. Jego projektant, architekt Russell Acton z pracowni Acton Ostry Architects, mocno wierzy w zalety drewna stosowanego jako materiał konstrukcyjny. Uważa, że drewniane budownictwo mieszkaniowe może przełożyć się na znaczne oszczędności w kosztach budowy. Drewniana konstrukcja Brock Commons powstawała w tempie dwóch pięter tygodniowo i ukończono ją o cztery miesiące szybciej, niż gdyby wykonywano ją metodami konwencjonalnymi. Dzięki zdolności drewna do magazynowania węgla w Brock Commons udało się uniknąć emisji ponad 24 tys. ton gazów cieplarnianych.Wszystkie masywne elementy drewniane budynku zostały wyprodukowane na miejscu, z lokalnych produktów leśnych, wspierając tym samym miejscowy przemysł, a sam budynek otrzymał złoty certyfikat LEED. System certyfikacji LEED, czyli Leadership in Energy and Environmental Design, to powstały w 1998 roku z inicjatywy niezależnej amerykańskiej organizacji Green Building Council zbiór wytycznych pozwalających na ocenę obiektu budynku pod względem jego wpływu na środowisko naturalne. Zdaniem Actona, Brock Commons stał się przełomem w branży, a to przełożyło się na tańsze projekty mieszkaniowe w budownictwie wielorodzinnym, czyli w obszarze rzadko branym wcześniej pod uwagę w przypadku budownictwa drewnianego.

Od marca 2019 r. berło najwyższego wykonanego z drewna budynku na świecie dzierży konstrukcja europejska – Mjøstårnet w miejscowości Brumunddal w Norwegii. Choć ma tyle samo pięter co Brock Commons, wysokością góruje nad nim o ponad 22 metry. Jej nazwa znaczy tyle co „wieża nad jeziorem Mjøsa”. Tutaj projektanci, Voll Arkitekter z Trondheim, postawili na funkcję mieszaną, budynek mieści 5-gwiazdkowy hotel, a także apartamenty mieszkalne, biura i restaurację. Całą konstrukcję wykonano z drewna klejonego i płyt Kerto Q (LVL) użebrowanych belkami z drewna klejonego (system Trä8). Klatkę schodową oraz szyby mieszczące windy wykonano z CLT, a całe drewno użyte do wyprodukowania elementów konstrukcji pochodziło z okolicznych lasów. Tylko ze względu na wymagania dotyczące dociążenia konstrukcji, stropy siedmiu górnych kondygnacji wykonano z betonu.

Także w dalekiej Australii powstają wieżowce z drewna. Forté Living – 10-piętrowy, 32-metrowy apartamentowiec w Melbourne jest pierwszą tego typu konstrukcją na tym kontynencie. Budynek składa się z 759 płyt CLT wykonanych ze świerku europejskiego pochodzącego z Austrii. Pozytywny wpływ Forté na środowisko naturalne to bezpośrednia kumulacja 761 ton CO2. Porównując ją z równoważnym budynkiem betonowym lub stalowym, korzyść ta wzrasta do 1451 ton. Użycie drewna pozwoliło również zaoszczędzić 7,7 miliona litrów wody, zaś inteligentny projekt i wydajne systemy budynku rocznie oszczędzają mieszkańcom średnio 300 dolarów rocznie na rachunkach za energię i wodę.

W fazie projektowej są kolejne, coraz wyższe budynki drewniane, a tempo przyrostu wysokości budowli już zrealizowanych wydaje się wskazywać, że pomysły te są możliwe do wykonania. I tak w centrum Tokio ma powstać zaprojektowany przez studio Nikken Sekkei 350-metrowy drapacz chmur, roboczo nazwany W350 Project. Ma on być wykonany w 90% z drewna, a przewidywany rok oddania to 2041.

Wydaje się, że kraje wysoko rozwinięte właśnie w drewnie upatrują budulca przyszłości. Drewno to jedyny odnawialny materiał budowlany, jaki posiadamy, a możliwość jego wielokrotnego użycia przyczynia się do przeciwdziałania efektowi cieplarnianemu. Nie ma materiału o podobnie wysokiej wytrzymałości w stosunku do masy. Przy prawidłowym użytkowaniu ma ono również znakomitą trwałość. Przyczynia się do utrzymania zdrowego klimatu w pomieszczeniach, regulując wilgotność i temperaturę, ma dobre właściwości akustyczne i izolacyjne, a nawet pomaga zmniejszyć stres . Badania na ten temat prowadziła psycholog dr Marjut Wallenius z Uniwersytetu w Tampere w Finlandii. Okazało się, że zarówno w krajach skandynawskich, jak i w Austrii, Japonii i Kanadzie odnotowano pozytywny wpływ drewnianych wnętrz na zdrowie psychiczne i fizyczne przebywających w nich ludzi. Oprócz wszystkich tych zalet źródło drewna, jak na razie, wydaje się niewyczerpane, oczywiście pod warunkiem prowadzenia zrównoważonej gospodarki leśnej.

W Unii Europejskiej budownictwo odpowiada za ponad 40% końcowego zużycia energii i za 35% emisji gazów cieplarnianych. Dlatego tak ważne jest wdrożenie zmian, dzięki którym budynki w całym cyklu swojego istnienia – od etapu projektowania, przez budowę i użytkowanie, aż po rozbiórkę – będą stanowiły jak najmniejsze obciążenie dla środowiska naturalnego. Nowoczesna branża budowlana coraz większą wagę przykłada do rozwiązań uwzględniających aspekty ekologiczne. Wybierając drewno jako materiał budowlany, robimy milowy krok w kierunku polepszenia stanu naszego środowiska.

Budynki wznoszone w technologii drewnianej cieszą się dużą popularnością u naszych zachodnich sąsiadów. Surowiec wykorzystywany jest tam nie tylko do budowy całorocznych domów jednorodzinnych, ale także przychodni, szkół i wieżowców. W Polsce domy z drewna stanowią jedynie niewielki odsetek wszystkich powstałych budynków. Związane z nimi obawy wynikają najczęściej z braku wiedzy i krążących wokół nich mitów, które należy obalić.

Szlachetna tradycja
Konstrukcyjne właściwości drewna są znane i wykorzystywane od wieków. Także w Polsce do dziś można znaleźć ślady i pozostałości architektury drewnianej takie jak: stare kościoły, kładki i mosty. Jednym z najsłynniejszych stanowisk archeologicznych w Polsce jest drewniana osada
w Biskupinie. Jej powstanie datuje się na VIII w. p.n.e., a stworzone rekonstrukcje sprawiają, że obecnie miejscowość jest odwiedzana przez licznych gości krajowych i zagranicznych.Międzynarodową sławę zyskały również kościoły w Jaworze i Świdnicy (tzw. Kościoły Pokoju) - należące do największych obiektów posiadających konstrukcję drewnianą szachulcową - wpisane na światową listę UNESCO . Podane przykłady stanowią jedynie zarys bogatego dziedzictwa Polski, jednocześnie doskonale uwidaczniają wytrzymałość i ponadczasowość konstrukcji drewnianych.
Popularność drewnianych domów zaczęła maleć w pierwszej połowie XX w., kiedy to naturalny surowiec został sukcesywnie zastępowany cegłą i betonem. Powyższe materiały budziły większe zaufanie społeczne i przypisywane były „nowym” czasom i rozwojowi. Drewno zyskiwało negatywne konotacje, a szybko szerzące się (i krzywdzące) mity dotyczące jego łatwopalności czy wytrzymałości przetrwały do czasów obecnych. Głównie za sprawą popularnych w latach 90. „kanadyjczyków”, które nie spełniły stawianych przed nimi oczekiwań. Przywieziona z Zachodu technologia wymagała stosowania suchego drewna konstrukcyjnego o niezmiennych właściwościach oraz profesjonalnych firm budowlanych, specjalizujących się w konstrukcjach drewnianych. Firm takich było w ówczesnej Polsce niewiele, a wbudowywanie mokrego drewna, nie nadającego się do zastosowania w konstrukcjach, było powszechnym błędem. Należy podkreślić, że większość stereotypów i wad przypisywanych drewnianej architekturze nie ma naukowych podstaw i wiąże się z nieznajomością aktualnych badań, raportów i testów dotyczących właściwości drewna konstrukcyjnego oraz zasad poprawnego projektowania i budowy obiektów drewnianych.

Odporność ogniowa
Chcąc zmienić wizerunek technologii drewnianych, chcielibyśmy zacząć od zmiany sposobu myślenia i przyzwyczajeń. Drewno używane do budowy domów nie jest tym samym, które spala się w kominku czy ognisku. Drzewa przeznaczone do celów budowlanych są ścinane o odpowiedniej porze roku, a uzyskiwane z nich drewno musi być tak przygotowane, aby uzyskać odpowiednią wilgotność. Materiał przygotowany w tartaku zostaje poddany odpowiednim do potrzeb danego projektu obróbkom i zabezpieczeniu, celem podniesienia klasy reakcji na ogień jeśli jest wymagana. Zarówno drewno konstrukcyjne, jak i materiały konstrukcyjne na jego bazie używane do budowy domów muszą spełniać wymagania norm dopuszczających je do wprowadzenia na rynek. Odporność ogniowa domów zbudowanych w nowoczesnej technologii drewnianej może wynieść aż 90-120 minut . Obudowa przegród nowoczesnymi płytami (GK, włóknowo-gipsowymi, cementowo — włóknowymi) w wielu przypadkach dodatkowo podnosi bezpieczeństwo pożarowe i wiąże się z zapewnieniem odporności ogniowej przegrody ponieważ drewno nie ma bezpośredniej styczności z ogniem.
Jeśli jednak żywioł spotka na swej drodze nieobudowany element drewniany - dojdzie do jego opalenia po obwodzie z pozostawieniem nienaruszonego rdzenia. Powoduje to, że nawet poddane działaniu ognia elementy drewniane są w stanie zachować pewną wytrzymałość - w przeciwieństwie do niezabezpieczonej stali, która poddana działaniu ognia bardzo szybko traci funkcje nośne.

Właściwości akustyczne
Kolejną wątpliwość stanowią właściwości akustyczne drewnianych domów. Podobnie jak w przypadku odporności ogniowej i tutaj znaczącą rolę odgrywają zastosowane nowoczesne materiały izolacyjne. Szkielet wypełniony jest izolacją z wełny (mineralnej, szklanej, skalnej, drzewnej) gwarantując bardzo dobrą ochronę przed wysokimi dźwiękami, takimi jak piski czy skrzypienie. W przypadku niskich częstotliwości (np. chodzenie po stropie, dźwięki uderzeniowe) wymagane jest dodatkowe dociążenie przegrody. Taki zabieg nie jest ani trudny, ani kosztowny. Już kilkucentymetrowa betonowa wylewka dociąża strop, niwelując hałas. Wszystkie te rozwiązania czynią z konstrukcji szkieletowej cichą i komfortową przestrzeń.

Działanie czynników zewnętrznych
Nagłe zjawiska pogodowe pojawiają się w naszym kraju z coraz większą częstotliwością, niosąc ze sobą awarie instalacji i zniszczenia domów. Wielu inwestorów uważa drewniane konstrukcje za zbyt nietrwałe, by poradziły sobie podczas wichury, podtopienia czy zalania. To jednak kolejny mit, wynikający z nieznajomości nowoczesnych technologii. Powtarzany stereotyp przekłada się niestety na małą popularność drewnianych domów szkieletowych w Polsce. Tymczasem wytrzymałość takich budynków w niczym nie odbiega od najpopularniejszych — murowanych. Drewniana konstrukcja okryta izolacją oraz płytami tworzy całość, która jest odporna na działanie sił natury i uszkodzenia mechaniczne.

Technologia przyszłości
Powyżej przytoczone fakty udowadniają, że budynki powstałe na bazie technologii drewnianych są wytrzymałe, nowoczesne i w niczym nie ustępują tym murowanym czy stalowym. Wręcz przeciwnie – przynoszą wiele korzyści zarówno inwestorowi, jak i środowisku. Drewniane domy służą ich mieszkańcom, to budynki z „duszą” i klimatem. Już początkowy etap, czyli obróbka drzewa wymaga mniej czasu i energii, generując tym samym niższą emisję szkodliwych gazów cieplarnianych do atmosfery. Postawienie drewnianego domu jest możliwe o każdej porze roku i trwa około miesiąca (uwzględniając przynajmniej częściową prefabrykację). Naturalne właściwości drewna ograniczają jego nagrzewanie się, co latem zmniejsza koszty chłodzenia. Natomiast zimą, dzięki ograniczeniu mostków termicznych oraz dużej szczelności, ciepłe powietrze nie „ucieka” na zewnątrz, redukując koszt ogrzewania.
Zamiast wierzyć stereotypom, lepiej zaufać specjalistom i śledzić sprawdzone źródła np. strony stowarzyszeń branżowych, które gwarantują nie tylko potwierdzoną naukowo wiedzę, ale także ciekawostki, nowinki i trendy związane z energooszczędnym budownictwem.

Artykuł został przygotowany we współpracy z partnerem merytorycznym - Stowarzyszeniem Energooszczędne Domy Gotowe (www.sedg.pl).

Proekologiczne podejście do życia staje się normą, a nawet obowiązkiem każdego z nas. Nie dziwi więc, że ekotrendy zauważalne są również w budownictwie. Jednym z ekologicznych aspektów w tej branży jest budowanie z naturalnych materiałów. Kreujące zdrowy klimat, drewniane obiekty ograniczają negatywny wpływ działań człowieka na środowisko. Budowanie z drewna wymaga jednak wiedzy w zakresie wykorzystania tego materiału do celów konstrukcyjnych, jak również znajomości przepisów i zasad, które muszą być przestrzegane, aby móc bezpiecznie zaprojektować i wybudować taki obiekt.

Więcj informacji na ten temat znajdą Państwo w artykule, który ukazał się w Inżynierze Budowlanym w ramach kampanii "Dom z klimatem".

Artykuł do pobrania po kliknięciu w link.

25 stycznia 2022 r. uruchomiona została kolejna, trzecia część Programu, dedykowana dla beneficjentów uprawnionych do najwyższego poziomu dofinansowania. Dotacje, które można obecnie otrzymać, są znacznie wyższe niż w przypadku dwóch poprzednich odsłon.

Wprowadzenie dodatkowego poziomu wsparcia wynika z konieczności skierowania specjalnej oferty do osób o najniższych dochodach. Zwiększono intensywność dofinansowania – do 90% kosztów kwalifikowanych, a maksymalną kwotę dotacji dla całego przedsięwzięcia określono na poziomie do 69 tys. zł.

Na najwyższe dofinasowanie mogą liczyć osoby o miesięcznym dochodzie nieprzekraczającym 1260 złotych na osobę (w przypadku gospodarstwa jednoosobowego) lub 900 złotych na osobę (w przypadku gospodarstwa wieloosobowego. Alternatywą do dochodowego kryterium kwalifikowalności będzie też ustalone prawo do otrzymywania przez wnioskodawcę zasiłku stałego, zasiłku okresowego, zasiłku rodzinnego lub specjalnego zasiłku opiekuńczego Prawo do zasiłku musi obowiązywać w sposób nieprzerwany przez co najmniej 6 miesięcy przed złożeniem wniosku o wydanie zaświadczenia oraz w dniu złożenia wniosku o dofinansowanie. Liczbę transz rozliczeń i wypłat dotacji dla najwyższego poziomu dofinasowania zwiększono do pięciu (z trzech obowiązujących w pozostałych częściach). Dodatkowo wydłużono czas na zrealizowanie przedsięwzięcia do 36 miesięcy.

Program Priorytetowy „Czyste Powietrze” jest jednym z najważniejszych w Polsce instrumentów finansowych, który ma za zadanie poprawić stan powietrza. Dzięki zgłoszeniu do Programu można otrzymać środki nie tylko na wymianę nieefektywnego kotła na węgiel, ale także na termomodernizację budynku. 

Do 28 stycznia 2022 r. w Programie Priorytetowym „Czyste Powietrze” złożono ponad 389 tys. wniosków na 6,543 mld zł dofinansowania, najwięcej w woj. śląskim (ponad 65,5 tys. wniosków na ponad 901 mln zł). W skali ogólnopolskiej podpisano ponad  313,5 tys. umów na ponad 5,134 mld zł.

Więcej o zmianach w Programie Priorytetowym „Czyste Powietrze” znajdziesz tutaj.  
 

Zmiany klimatu mają wpływ nie tylko na ekosystemy, ale również na funkcjonowanie społeczeństw całego świata. W 2015 roku Polska wraz z 194 sygnatariuszami podpisała Porozumienie paryskie. W dokumencie określono ogólnoświatowy plan działania, którego celem jest ograniczenie globalnego ocieplenia. Istotną rolę w tym procesie odgrywa sektor budowlany.

Szacuje się, że za około 40% emisji CO2, która jest główną przyczyną zmian klimatu, odpowiada budownictwo, tj. produkcja i transport materiałów, proces budowy i rozbiórki, a przede wszystkim eksploatacja budynków. Aby ograniczyć wpływ budownictwa, w tym także naszych domów na klimat, należy pamiętać o zasadach projektowania budynków przyjaznych dla środowiska.  

Bryła budynku

Kształt i forma budynku mają duży wpływ na jego energooszczędność, czyli w przyszłości także na nasze rachunki. 
Bryła energooszczędnego budynku powinna być zwarta, prosta, pozbawiona niepotrzebnych załamań, wykuszy oraz występów, które zwiększając powierzchnię przegród zewnętrznych przyczyniają się do niepotrzebnej ucieczki ciepła. Projektując i wybierając dom warto sprawdzić, jaki jest stosunek powierzchni (przegród zewnętrznych, czyli ścian zewnętrznych, dachu, stropu nad nieogrzewaną piwnicą) w stosunku do kubatury. Im ten współczynnik będzie mniejszy, tym lepiej. Forma optymalnej bryły budynku powinna być zbliżona do sześcianu lub prostopadłościanu z prostym, dwuspadowym, jednospadowym lub płaskim dachem. Rozczłonkowane bryły obiektów na planach w kształcie np. litery L czy H, są znacznie mniej energooszczędne. 

Rozłożysta i rozczłonkowana bryła to większe straty energii, zatem na ten aspekt powinni zwracać uwagę zarówno projektanci, jak i przyszli użytkownicy i inwestorzy.

Ważnym elementem kształtowania bryły jest wybór rodzaju dachu. Także ta decyzja powinna być podyktowana bilansem energetycznym. Dach, ze względu na dużą powierzchnię, jest drugim po ścianach zewnętrznych elementem, przez który ucieka ciepło. W związku z tym, aby ograniczyć straty ciepła, zadaszenie domu również powinno być jak najmniej skomplikowane. Warto pamiętać, że im więcej lukarn i wykuszy, tym mniej korzystnie energetycznie wypada budynek. Optymalnym kształtem dla budynku w formie tradycyjnej jest bryła przykryta dachem dwuspadowym. Niskie zapotrzebowanie na energię mają też proste budynki z dachem płaskim. Przy takim kształcie dodatkową izolację cieplną może stanowić dach zielony.

Strony świata i strefowanie funkcji

Duże znaczenie dla bilansu energetycznego ma odpowiednia orientacja budynku względem stron świata – zapewniająca osłonięcie przed chłodem i pozyskiwanie ciepła z promieniowania słonecznego. Planując lokalizację pomieszczeń względem stron świata, powinno się wziąć pod uwagę pożądaną temperaturę w pomieszczeniu i sąsiadowanie ze sobą pomieszczeń o podobnych funkcjach. W tym celu należy podzielić budynek na strefy.

Chłodniejsze pomieszczenia, takie jak wiatrołap, garaż, pomieszczenia techniczne i gospodarcze należy zlokalizować po stronie północnej, a pomieszczenia mieszkalne, w których użytkownicy spędzają najwięcej czasu od południowej i zachodniej. Także rozmieszczenie okien jako elementów o znacznie niższej izolacyjności, niż izolacyjność ściany, jest niezwykle istotne. 

Otwory okienne od strony północnej nie są najlepszym rozwiązaniem. Duże przeszklenia należy planować od strony południowej. Pozwoli to na ograniczenie strat po stronie nienasłonecznionej a pozyskiwanie ciepła z energii słonecznej przez przeszklenia na ścianie południowej. W miesiącach zimowych zyski te są bardzo korzystne, jednak trzeba pamiętać, że w miesiącach letnich duże przeszklenia od strony południowej i zachodniej będą powodowały przegrzewanie się budynku. Dlatego konieczne jest umieszczenie nad przeszkleniami elementów zacieniających lub zaprojektowanie żaluzji lub innych rozwiązań przesłaniających okna. Należy przy tym pamiętać, że przesłony te powinny być zainstalowane po zewnętrznej stronie okna, np. żaluzje przesuwne lub okiennice. Przesłony nie dopuszczają do szyb promieni słonecznych i ciepła, tym samym mniej nagrzewając pomieszczenie.

Wolnostojące budownictwo jednorodzinne uznaje się za najmniej energooszczędne w stosunku do innych typów zabudowy mieszkaniowej. W tym przypadku wszystkie ściany ograniczające mieszkanie jednej rodziny są ścianami zewnętrznymi, przez które dochodzi do strat ciepła, a co za tym idzie i energii. W przypadku budynków bliźniaczych i szeregowych sytuacja jest bardziej korzystna, a w budynkach wielorodzinnych najkorzystniejsza. Tym niemniej szereg innych czynników i zalet jednorodzinnego modelu zamieszkania nie wykluczają go z dyskusji, o tym jak projektować energooszczędnie.

Pamiętaj, że…

W trakcie projektowania energooszczędnego budynku należy unikać zbyt skomplikowanej i rozłożystej bryły, niewłaściwego zaplanowania przeszkleń czy otworów okiennych, a także braku zacieniania okien od strony południowej i zachodniej. Dzięki odpowiedniemu ukształtowaniu bryły budynku i elementów zacieniających można wykorzystać pasywnie energię słoneczną – pozyskiwać ją zimą, a osłaniać się przed upałem latem. Energooszczędne budownictwo jest skutecznym sposobem redukcji CO2 i ochrony klimatu. Warto pamiętać, że eksploatując budynek, którego zwarta bryła ma wyeliminować niepotrzebne straty ciepła musimy zużyć mniej energii, co przekłada się na mniejszą emisję CO2. W ciągu ostatnich lat konieczność wprowadzenia w budownictwie rozwiązań zmniejszających zużycie energii i ograniczenia emisji dwutlenku węgla stało się dodatkowym wyzwaniem dla architektów. Oczywiście nie powinno to ograniczać swobody i kreatywności kształtowania form architektonicznych przez pozbawienie budynków indywidualnego charakteru. Droga do neutralności klimatycznej wiedzie w dużej mierze przez przemyślane i efektywne energetycznie rozwiązania architektoniczno-budowlane. 

*Żródło zdjęcia: Stock Adobe

Bibliografia: 

1. https://www.teraz-srodowisko.pl/aktualnosci/budownictwo-slad-weglowy-zrodla-zasilania-11154.html
2. https://blogs.sweco.pl/2019/09/26/jak-potezny-jest-slad-weglowy-budownictwa/
3. https://budujemydom.pl/budowlane-abc/domy-energooszczedne-i-pasywne/porady/9599-dlaczego-zwarta-bryla-budynku-jest-wazna-dla-energooszczednosci
4. https://okieminzyniera.pl/straty-ciepla-w-domu/ 
5. http://fundacjaenergia.pl/baza-wiedzy/technologie/budownictwo-energooszczedne-i-pasywne/budownictwo-energooszczedne
6. http://mieszkajenergooszczednie.pl/poradnik-inwestora/jak-zbudowac-dom-lub-kupic-mieszkanie-energooszczedne/60-4-3-cechy-dobrego-projektu 
7. https://novelity.pl/blog-fachowca/porady/nowoczesne-przeslony-zewnetrzne

Jesteś studentem i interesujesz się ekologicznymi rozwiązaniami? Jeszcze tylko do 14 marca możesz zgłosić się do konkursu. Zadanie konkursowe polega na zaprezentowaniu ciekawego i ekologicznego rozwiązania, które może wpłynąć na zmianę sposobu, w jaki budujemy, mieszkamy i żyjemy.  Możesz je wykonać za pomocą infografiki, krótkiego filmu lub tekstu. Zaprezentowane przez Ciebie rozwiązanie może być zarówno Twoim autorskim pomysłem, jak i koncepcją, która jest już powszechnie stosowana.  Zanim przystąpisz do pracy, zapoznaj się z krótką listą naszych inspiracji.

Inspiracje związane z budynkami 

1. Czy znasz jakiś budynek wykonany z naturalnych materiałów? Zrób infografikę lub opisz jakie materiały zastosowano i dlaczego są przyjazne dla środowiska.
2. Wyobraź sobie swój przyszły dom. Jak będzie zaprojektowany i z jakich materiałów będzie zbudowany i dlaczego właśnie w taki sposób? Jakbyś go urządził, żeby był przyjazny dla środowiska? Jakie ekologiczne instalacje zastosowałbyś w budynku? 
3. Znasz inteligentne systemy pomagające oszczędzać energię np. sterowanie żaluzjami lub temperaturą w pomieszczeniach?  Opisz je lub zrób film pokazujący takie rozwiązania.
4. Jesteś posiadaczem paneli fotowoltaicznych lub pompy ciepła? Wiesz jak działają te instalacje? Wyjaśnij to w swojej pracy konkursowej, kładąc nacisk na korzyści ekologiczne płynące z korzystania z tych urządzeń.

Inspiracje związane z miastami 

1. W Twojej miejscowości są ciekawe, ekologiczne rozwiązania np. zielone przystanki, stacje ładowania samochodów elektrycznych lub zielone przestrzenie, które wcześniej były zabetonowane? Podziel się z nami inspirującymi pomysłami.
2. Wyobraź sobie miasto z niewielką liczbą samochodów, dużą ilością zieleni i miejsca dla pieszych. Zrób infografikę lub opisz, jak działa carsharing i jak może on wpłynąć na  zabudowę miast.

Inspiracje związane z wykorzystaniem zieleni i wody deszczowej 

1. Czy znasz budynki z zielonym dachem? Taki dach może nie tylko być fantastycznym miejscem do spędzania wolnego czasu. Jest również korzystny dla klimatu i środowiska. Opowiedz nam więcej o tych korzyściach.
2. Zbieranie deszczówki jest korzystne dla środowiska, a także naszych finansów. Napisz, dlaczego warto zainwestować w taką instalację. 

Dlaczego warto wziąć udział w konkursie:

1. Możesz wygrać atrakcyjne nagrody rzeczowe: rower, hulajnogę elektryczną, smartwatcha.
2. Jeśli znajdziesz się w gronie zwycięzców, Twoja praca zostanie opublikowana na stronie internetowej Ministerstwa Klimatu i Środowiska oraz czasopism „Architektura Murator” i „Architektura & Biznes”.
3. Dzięki udziałowi w konkursie będziesz miał okazję podzielić się swoją wiedzą z innymi. 
4. Twój projekt konkursowy zostanie oceniony przez jury złożone z uznanych specjalistów z Warszawskiego Oddziału Stowarzyszenia Architektów Polskich.

Jury konkursu

• Anna Tofiluk (przewodnicząca) – autorka wielu publikacji dotyczących rysunku technicznego, projektowania architektonicznego i urbanistycznego, ergonomii oraz technologii budowlanych w architekturze.
• Jan Dowgiałło – projektant obiektów architektury ekologicznej, laureat konkursów na najlepszy zrealizowany budynek ekologiczny bez certyfikatu oraz najciekawszy projekt realizujący w praktyce ideę zrównoważonego rozwoju miast.
• Mateusz Płoszaj-Mazurek – projektant budownictwa pasywnego zajmujący się budownictwem zrównoważonym, efektywnością energetyczną, LCA, optymalizacją śladu węglowego budynków oraz zastosowaniem algorytmów w projektowaniu. 
• Przedstawiciel Ministerstwa Klimatu i Środowiska. 

Co, gdzie, kiedy? 

Na prace konkursowe czekamy do 14 marca 2022 r. do godz. 16:00, pod adresem konkurs@domzklimatem.gov.pl.

Masz pytanie?

Wyślij je na adres: konkurs@domzklimatem.gov.pl

Więcej informacji i inspiracji w zakładce: https://domzklimatem.gov.pl/konkurs-o-ekobudownictwie#konkurs-o-ekobudownictwie 

Budownictwo energooszczędne w Polsce coraz bardziej zyskuje na popularności. Jest to związane z polityką proekologiczną Unii Europejskiej, normami i wymogami przepisów budowlanych, ale przede wszystkim z rosnącą świadomością ekologiczną i niskimi kosztami eksploatacji nowoczesnego budynku. Czym się różni energooszczędny dom od standardowego i jakie generuje oszczędności, możemy dowiedzieć się od specjalistów zajmujących się budownictwem energooszczędnym.

Podstawową zaletą domu energooszczędnego są jego koszty eksploatacji. Niższe rachunki oznaczają mniejsze zanieczyszczenia powietrza i ograniczenie wielkości emisji gazów cieplarnianych.

Na co należy zwrócić uwagę podczas planowania budowy domu energooszczędnego?

Podczas planowania budowy domu energooszczędnego, uwzględnia się zarówno architekturę w postaci prostej bryły, jedno- lub dwuspadowego dachu, odpowiedniego układu pomieszczeń, jak i usytuowania budynku względem stron świata. Należy wziąć pod uwagę zastosowanie materiałów, które chronią dom przed chłodem i ucieczką ciepła na zewnątrz. Nie bez znaczenia jest izolacyjność termiczna ścian, dachu, konstrukcja okien, instalacje, ogrzewanie i sposób zasilania w energię. Nowoczesne rozwiązania to systemy powiązanych ze sobą innowacyjnych rozwiązań. 

Przede wszystkim liczy się niewielkie zużycie energii. To podstawowe zadanie domów energooszczędnych, pasywnych, czy niskoenergetycznych. W budownictwie mieszkalnym 80% energii zostaje spożytkowane na ciepło i ciepłą wodę użytkową. Dlatego pomysł wybudowania domu, który tę energię oszczędza, jest wyjątkowo trafny nie tylko z punktu widzenia ekonomii, ale i ekologii. Mniej energii to przecież mniej zanieczyszczeń.

Czy warto inwestować w domy energooszczędne?

W standardowym budynku zapotrzebowanie na ogrzewanie, ciepłą wodę i wentylację kształtuje się na poziomie od 90-150 kWh/m2/rok, a 20 lat temu nawet 250 kWh/m2/rok. Współczesne domy pasywne osiągają limity 15 kWh/m2/rok – wynika to ze specyficznej konstrukcji budynku i zastosowanych instalacji. Rachunek jest prosty. Dom pasywny jest 8 do 10 razy bardziej ekonomiczny niż tradycyjny. Taki dom jest naturalnie ogrzewany i przytulny, a komfort zapewniają pasywne źródła ciepła, takie jak na przykład energia słoneczna.

Nowoczesne urządzenia

Nie byłoby oszczędzania energii bez innowacyjnych urządzeń, takich jak pompa ciepła, która pozyskuje ciepło ze środowiska zewnętrznego i pompuje je do domu, dodatkowo posiada również funkcję chłodzenia. Istotnym urządzeniem wspierającym energooszczędność jest też rekuperator, który zapewnia wymianę powietrza w budynku poprzez wywiewanie zużytego oraz nawiewanie świeżego, przefiltrowanego. Nie jest to jednak rodzaj zwykłej wentylacji, ponieważ rekuperator odzyskuje ciepło ze zużytego powietrza i ponownie je wykorzystuje.

Ten i wiele innych pomysłowych systemów zostało przedstawionych w filmie z serii „Dobre klimaty” poświęconym domom energooszczędnym. Specjalista ds. energetyki i ochrony środowiska przedstawia w nim idealny dom, architekt tłumaczy zasady projektowania tego typu inwestycji, a właściciele dzielą się swoimi obserwacjami i doświadczeniami. Czy warto inwestować w domy energooszczędne? Z pewnością tak. Zapraszamy do obejrzenia filmu: 

 

Energooszczędność to jedna z najważniejszych cech nowoczesnego domu. Obok właściwych parametrów izolacyjności ścian czy dachu, istotny jest dobór materiałów budowlanych, elementów konstrukcyjnych i rozwiązań detali budynku. Prawidłowo zaprojektowany dom pasywny powinien być wyposażony w drzwi o odpowiednim współczynniku przenikania ciepła. Chronią one domowników przed chłodem i wysokimi rachunkami za energię. Jak są zbudowane i czy warto się na nie zdecydować, możemy dowiedzieć się od specjalistów zajmujących się budownictwem energooszczędnym.

Z czego są zbudowane?

Na rynku dostępne są drzwi energooszczędne drewniane, drewniano-aluminiowe, aluminiowe, stalowe oraz z PCV. Drzwi pasywne posiadają znacznie lepszą termoizolację oraz izolację przed wilgocią niż typowe rozwiązania. Charakteryzują się trzymodułową budową skrzydła. Pomiędzy częścią zewnętrzną i wewnętrzną znajduje się przekładka termiczna, która odpowiada za odizolowanie i zniwelowanie przenikania ciepła. Przekładki mają dodatkowe wkłady termiczne umieszczonych w komorze izolacyjnej. 

Cechy drzwi pasywnych

Drzwi energooszczędne są przede wszystkim ciepłe i szczelne, nie odkształcają się pod wpływem warunków atmosferycznych, są odporne na nasłonecznienie, na rozszerzalność termiczną oraz na duże różnice temperatur. Parametrem, który wyznacza ilość energii przenikającej przez przegrodę, jest współczynnik przenikania ciepła U. Im mniejsza jest jego wartość, tym lepsza izolacyjność cieplna drzwi. Należy jednak pamiętać, że obok parametrów termoizolacyjnych skrzydła, ościeżnicy i progu, na przenikalność cieplną drzwi wpływ ma także odpowiedni montaż. Polega on na osłonięciu taśmami izolacyjnymi styku drzwi ze ścianą. Reguluje to przepływ pary wodnej i zapobiega gromadzeniu się jej w warstwie izolacji termicznej. Drzwi najlepiej zamontować po zakończeniu prac mokrych wewnątrz budynku. Należy je umieścić w przestrzeni termoizolacji budynku w celu uniknięcia mostków termicznych.

Czy warto inwestować w drzwi energooszczędne?

Racjonalne gospodarowanie energią to oszczędność pieniędzy. Relatywnie niewielka powierzchnia drzwi ma zwykle współczynnik izolacyjności nawet pięcio-, sześciokrotnie gorszy niż ściany. Tym samym procentowy udział strat ciepła jest większy. Jeśli w domu o powierzchni 150 m2 zastąpimy klasyczne drzwi ich pasywnym odpowiednikiem, to zapotrzebowanie na ciepło zmniejszy się o 0,4 kW/m2 rocznie.
O tej i innych ciekawostkach na temat drzwi pasywnych można dowiedzieć się z filmu z serii „Dobre klimaty” poświęconego drzwiom energooszczędnym. Architekt – specjalista budownictwa pasywnego zaproponuje odpowiedni dobór drzwi. Prowadzący program oprowadzi nas po fabryce okien i drzwi, w której dowiemy się, czy drzwi powinny otwierać się do wewnątrz, czy na zewnątrz.  

Czy warto inwestować w drzwi pasywne? Z pewnością tak. Zapraszamy do obejrzenia filmu:

Źródło: https://www.youtube.com/watch?v=BkwswiUgBwQ

Ministerstwo Klimatu i Środowiska rozstrzygnęło konkurs o ekobudownictwie skierowany do studentów zainteresowanych proekologicznymi rozwiązaniami. Uczestnicy mieli za zadanie zaprezentować w ciekawy sposób ekologiczne rozwiązania, które mogą wpłynąć na zmianę sposobu, w jaki budujemy, mieszkamy i żyjemy. Dla zwycięzców konkursu przygotowano nagrody rzeczowe: rower, hulajnogę elektryczną i smartwatche. 

Spośród nadesłanych zgłoszeń jury nagrodziło 4 prace konkursowe.

LAUREACI KONKURSU O EKOBUDOWNICTWIE:

MIEJSCE 1 ZAJĘŁA DOMINIKA BEDNAREK Z CZĘSTOCHOWY, STUDENTKA POLITECHNIKI WROCŁAWSKIEJ

Infografika na temat nowoczesnych i ekologicznych rozwiązań w budownictwie została nagrodzona za czytelne przedstawienie dwóch rozwiązań, których zastosowanie może przynieść szereg korzyści w kontekście ekologii i kształtowania odpowiedzialnego klimatycznie środowiska zbudowanego. Oba rozwiązania – beton konopny i fotowoltaiczne ogniwa perowskitowe nie są jeszcze powszechnie stosowane, ale mają ogromny potencjał. Jednocześnie, za pomysłowe uznano połączenie rozwiązań o zupełnie różnym charakterze – naturalnego materiału budowlanego na bazie roślin z nowoczesną, innowacyjną technologią ogniw perowskitowych. Pozwala to dostrzec i docenić różne drogi, które mogą prowadzić do rozwoju ekobudownictwa. 

Rys. 1 Dominika Bednarek - „Nowoczesne rozwiązania ekologiczne w budownictwie"

MIEJSCE 2 ZAJĘŁA DARIA BAL Z KALET, STUDENTKA POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ

Praca pt.: „Budownictwo cyrkularne” porusza temat konieczności przekształcenia gospodarki zasobami w model cyrkularny. W sposób wyczerpujący odpowiada na postawione przed uczestnikami zadanie i spełnia kryteria oceny prac konkursowych. Infografika pokazuje przykładowe rozwiązania, nawiązując do zrealizowanych projektów. Na schematach wyjaśnia także kluczowe zasady projektowania cyrkularnego w kontekście architektury i budownictwa. Na uwagę zasługuje również uwypuklenie kwestii współpracy wielu interesariuszy związanych z procesem budowlanym, która jest tak istotna dla projektowania budynków zgodnie z ideą obiegu zamkniętego.

Rys. 2 Daria Bal - „Budownictwo cyrkularne"

MIEJSCE 3 ZAJĘŁA JULIA WIŚNIEWSKA Z SOSNOWCA, STUDENTKA POLITECHNIKI ŚLĄSKIEJ

Grafikę konkursową doceniono za przekrojowe podjęcie tematu ekobudownictwa i ukazanie szeregu różnych rozwiązań, które wzajemnie się uzupełniają tworząc zrównoważony, przyjazny dla środowiska budynek. Dodatkowym atutem pracy jest jej użyteczność w kontekście publikacji i upowszechniania wiedzy o ekobudownictwie. Praca pokazuje, że ekobudownicto może być rozumiane i osiągane za pomocą zróżnicowanych narzędzi. Na wyróżnienie zasługuje zwrócenie uwagi na kwestię gospodarki obiegu zamkniętego i dbałość o bioróżnorodność - zapewnienie miejsc gniazdowania pszczół.  

Rys. 3 Julia Wiśniewska

MIEJSCE 4 ZDOBYŁ MATEUSZ MARCHEWKA Z SIEMKOWIC, STUDENT UCZELNI ŁAZARSKIEGO

Film opowiada o rodzinie, która postanowiła przekształcić swój zużywający dużo energii dom w obiekt bardziej ekologiczny i ekonomiczny. Jury doceniło przystępny sposób przekazania praktycznej, rzetelnej wiedzy, przy zachowaniu ciekawej i lekkiej formy. Uznanie zdobyło także podanie konkretnych wyliczeń i rozwiązań technicznych oraz wskazanie sposobu uzyskania finansowania dla przedsięwzięcia.

Rys. 3 Mateusz Marchewka - „Paweł"

Gratulujemy wszystkim zwycięzcom!

15 kwietnia 2022 r. uruchomiono nabór do programu Mój Prąd 4.0. Jakie są warunki programu? Kto może otrzymać dofinansowanie? Oto odpowiedzi na te pytania i aktualne informacje!

Produkcja energii elektrycznej z promieniowania słonecznego zyskała w Polsce ogromną popularność i rozwija się w szybkim tempie. Program dofinansowań do domowej fotowoltaiki odniósł ogromny sukces, dzięki czemu powstało niemal 290 000 nowych mikroinstalacji.

„Mój Prąd” 4.0 

Pierwsza edycja programu wystartowała w połowie 2019 r. i miała na celu zwiększenie produkcji energii elektrycznej z mikroinstalacji fotowoltaicznych na terenie całego kraju. Przełożyło się to na zwiększenie udziału OZE w miksie energetycznym oraz spełnienie międzynarodowych zobowiązań Polski w zakresie rozwoju energetyki odnawialnej. Popularność tej metody pozyskiwania energii elektrycznej przyczyniła się do ogłoszenia kolejnych edycji programu. Dzięki przeprowadzonym do tej pory naborom nastąpiła redukcja emisji dwutlenku węgla na poziomie 1,84 mln ton w ciągu roku. 

„Mój Prąd” 4.0 to już czwarta edycja programu, która została poszerzona o możliwość dopłat do innych urządzeń energetycznych. Inwestorzy zachęcani są do korzystania i przechowywania energii, którą wytworzą, aby jak najmniej tej energii trafiało do sieci elektroenergetycznej. Ma to na celu stabilizację sieci niskiego napięcia i jej ochronę przed przeciążeniami.

Dla kogo?

Program „Mój Prąd” przeznaczony jest dla osób fizycznych, które planują zakup fotowoltaiki, ale również dla tych, które już posiadają instalację PV. O dofinansowanie mogą jednak starać się tylko rozliczający się w systemie net-billingu, który wszedł w życie 1 kwietnia 2022 r. Prosumenci z net-meteringu, mogą wziąć udział w programie pod warunkiem przejścia na nowy system rozliczeń. Właściciele instalacji fotowoltaicznej są zobowiązani korzystać z niej przez minimum 5 lat od daty wypłaty świadczeń. 

Dofinansowanie

W czwartej edycji można otrzymać dofinansowanie nie tylko zakup fotowoltaiki, ale także urządzeń pozwalających na zużycie i przechowywanie wyprodukowanego prądu na miejscu. Maksymalna kwota, jaką prosument może uzyskać w programie „Mój Prąd” 4.0 to 20 500 zł. Pieniądze można przeznaczyć na zakup i montaż mikroinstalacji fotowoltaicznych o zainstalowanej mocy elektrycznej od 2 kW do 10 kW na potrzeby istniejących budynków mieszkalnych oraz na zakup i montaż magazynów ciepła, w tym zasobników c.w.u, buforów i pomp ciepła. Dofinansowanie obejmuje również przedsięwzięcia, które będą polegać na zakupie i montażu magazynów energii elektrycznej o pojemności co najmniej 2 kWh oraz systemów zarządzania energią HEMS/EMS pod warunkiem zakupu i montażu magazynu energii elektrycznej lub magazynu ciepła. 

Szczegóły dotyczące programu można znaleźć na stronie: https://mojprad.gov.pl/. 

Do 13 czerwca 2022 roku trwa przyjmowanie zgłoszeń w konkursie na najlepszy projekt proklimatycznego domu jednorodzinnego. Konkurs organizują Ministerstwo Klimatu i Środowiska wraz z Oddziałem Warszawskim Stowarzyszenia Architektów Polskich. Zgłoszenia konkursowe mogą nadsyłać studenci i absolwenci architektury oraz budownictwa.

Temat konkursu 

Zadanie konkursowe polega na zaprojektowaniu proklimatycznego domu jednorodzinnego. Zgłoszone prace powinny uwzględniać rozwiązania przeciwdziałające zmianom klimatu.  Do takich rozwiązań możemy zaliczyć wykorzystanie energii ze źródeł odnawialnych, użycie materiałów o wysokiej izolacyjności cieplnej, czy kształt budynku w postaci zwartej i kompaktowej bryły. Zastosowane w projektach pomysły powinny prowadzić do uzyskania niskiego śladu węglowego, ograniczenia odpływu wody opadowej oraz zmniejszenia ilości odpadów w całym cyklu życia budynku.

Uczestnicy

Prace konkursowe można nadsyłać indywidualnie lub w dwuosobowych zespołach.
W konkursie mogą wziąć udział studenci i dyplomanci studiów I i II stopnia, a także studiów jednolitych kierunków architektura i budownictwo. Ponadto swoje prace mogą zgłaszać studenci i dyplomanci kierunków kształcących w zawodach, w których możliwa jest interdyscyplinarna współpraca z architektami lub inżynierami budownictwa. Tacy uczestnicy mogą jednak przystąpić do konkursu wyłącznie w zespole ze studentem lub dyplomantem architektury albo budownictwa.

Nagrody 

Nagrodą główną w konkursie jest zagraniczny wyjazd studyjny, podczas którego laureaci poznają nowoczesne rozwiązania stosowane w ekobudownictwie, w tym praktyczne zastosowania technologii drewnianych. Na autorów najlepszych prac czekają również nagrody rzeczowe (rower, hulajnoga elektryczna, smartwatch). 

Więcej szczegółów na temat konkursu, w tym regulamin, znajduje się na stronie: https://domzklimatem.gov.pl/ 

Konkurs jest finansowany ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. 

W obliczu kurczących się zasobów kopalnych paliw stałych na Ziemi, wykorzystanie promieniowania słonecznego do produkowania energii staje się koniecznością. Jak zbudować swój dom oraz z jakich rozwiązań skorzystać, aby był on energooszczędny, dowiemy się w kolejnym odcinku „Dobrych klimatów”. 
Budowa domu energooszczędnego musi być dokładnie zaplanowana. Istotna jest m.in. odpowiednia konstrukcja ścian, prosta bryła budynku oraz zastosowanie ekologicznych źródeł energii np. paneli fotowoltaicznych. 

Architektura

Jak dużo promieni słonecznych wpadnie do naszego mieszkania i jak przełoży się to na temperaturę pomieszczeń, zależy przede wszystkim od usytuowania domu w terenie. Od strony południowo-wschodniej i południowo-zachodniej nie powinno być żadnych przeszkód ograniczających dostęp światła. Na południowych ścianach powinno się znaleźć jak najwięcej przeszklonych fasad. Od strony północnej mogą rosnąć drzewa, które będą stanowić barierę ochronną przed niekorzystnymi czynnikami zewnętrznymi, takimi jak wiatr, deszcz, czy śnieg. Płaskie dachy mają tendencję do przegrzewania latem pomieszczeń na ostatniej kondygnacji, a zimą są przyczyną bardzo dużych strat ciepła, czyli tak zwanego nocnego chłodzenia.

Instalacje

Na efektywność energetyczną budynku ma wpływ nie tylko konstrukcja, ale też instalacje, które są w nim umieszczone: instalacja słoneczna w postaci kolektorów, magazyn energii elektrycznej oraz system rekuperacji a także pompa ciepła z wymiennikami gruntowymi.

O ciekawostkach na temat ekologicznych rozwiązań można dowiedzieć się z filmu z serii „Dobre klimaty”. Ekspert ds. energetyki odnawialnej i budownictwa opowie o energooszczędnym oświetleniu, a kierownik Instytutu Techniki Cieplnej Politechniki Warszawskiej i zarazem właścicielka domu zdradzi, jakie ekologiczne źródło ciepła kryje się pod jej trawnikiem.

Zapraszamy do obejrzenia filmu: https://www.youtube.com/watch?v=Tn0STcASjXs 

Podjęcie decyzji o budowie domu, to pierwszy krok w kierunku zamieszkania we własnych czterech kątach. W ostatnich latach coraz więcej osób zastanawia się nad wyborem domu z drewna. Domy takie są stylowe, funkcjonalne i charakteryzuje je dużo krótszy czas budowy oraz niższe koszty, a zastosowanie naturalnych materiałów budowlanych wpływa korzystnie na zdrowie mieszkańców. Kwestie pozwolenia na budowę w przypadku takich domów, dotyczą tych samych procedur co w przypadku domów wykonanych z innych materiałów.

Mniejsze obiekty, wskazane w Prawie Budowlanym możemy zbudować na podstawie zgłoszenia. Według nowelizacji Prawa Budowlanego uproszczonej procedurze administracyjnej podlegają domy do 70 m2. Przy większych domach jednorodzinnych mamy dwie drogi do wyboru - zgłoszenie lub pozwolenie na budowę, chyba, że obszar oddziaływania budynku wykracza poza działkę inwestora, wówczas i tak należy uzyskać pozwolenie na budowę. Wymagana dokumentacja projektowa jest w obu przypadkach taka sama, różny jest czas oczekiwania na decyzję o pozwoleniu na budowę (do 65 dni) lub brak odmowy zgłoszenia (21 dni). 

W przypadku wprowadzenia istotnych zmian w projekcie na etapie budowy przy ścieżce pozwolenia na budowę należy złożyć projekt zamienny (zatwierdzić zmiany), w przypadku zgłoszenia - złożyć je ponownie.

Zanim złożysz wniosek

Zakup działki powinien być poprzedzony dokładną analizą uwarunkowań. Należy sprawdzić, czy działka jest objęta miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego i jeżeli tak, jakie jest przeznaczenie terenu oraz jakie możliwości zabudowy wynikają z zawartych tam zapisów.

W przypadku braku planu miejscowego należy wystąpić do gminy o wydanie warunków zabudowy i zagospodarowania terenu. Możemy je otrzymać, jeżeli działka spełnia kilka warunków m.in. jest możliwość doprowadzenia mediów, dojazd, istniejąca zabudowa w sąsiedztwie. 
Należy pamiętać, że projekt powinien być dostosowany do uwarunkowań działki, w tym stron świata. Ten warunek w połączeniu ze zwartą bryłą, odpowiednią izolacją, szczelnością połączeń (brakiem mostków cieplnych) zapewni energooszczędność budynku.

Wniosek

Po zakupie działki i przygotowaniu projektu budowlanego przyszły właściciel może już wystąpić z wnioskiem o pozwolenie na budowę. Sprawę można załatwić osobiście, listownie w urzędzie właściwym ze względu na lokalizację działki, na której ma powstać obiekt budowlany lub poprzez elektroniczną skrzynkę podawczą ePUAP. Do wniosku dołącza się przede wszystkim:

1. Decyzję o wydaniu warunków zabudowy, jeśli działka nie jest objęta miejscowym planem zagospodarowania przestrzennego.
2. Oświadczenie o prawie do dysponowania nieruchomością na cele budowlane, co potwierdza, że wnioskodawca może rozporządzać terenem pod inwestycję.
3. Projekt budowlany, który po nowelizacji prawa budowlanego musi zawierać projekt zagospodarowania działki lub terenu, projekt architektoniczno-budowlany oraz informację o obszarze oddziaływania obiektu. 
4. Zaświadczenie o odpowiednich kwalifikacjach architektów, którzy wykonali projekt, w tym aktualne zaświadczenie o wpisaniu autorów projektu na listę członków przez właściwą izbę samorządu zawodowego.
5. Wszystkie dane obiektu budowlanego oraz działek ewidencyjnych, na których obiekt jest usytuowany, nazwę inwestora, dane i uprawnienia wszystkich projektantów oraz wymagane przepisami szczególnymi uzgodnienia, pozwolenia lub opinie. Ponadto wniosek powinien być dostosowany zakresem i treścią do specyfiki obiektu i poziomu złożoności robót budowlanych.

I co dalej?

Złożony wniosek zostanie sprawdzony i zweryfikowany. W przypadku braków lub błędów trzeba będzie je uzupełnić lub poprawić. Następnie urzędnik musi poinformować właścicieli, użytkowników wieczystych lub zarządców nieruchomości znajdujących się w obszarze oddziaływania obiektu objętego wnioskiem o wydaniu decyzji o pozwoleniu na budowę. Po zebraniu i weryfikacji wszystkich niezbędnych dokumentów i zgód przygotowuje się decyzję o pozwoleniu na budowę. Można wówczas zacząć stawiać wymarzony drewniany dom. Należy również pamiętać, że decyzja o pozwoleniu na budowę wygasa, jeżeli budowa nie została rozpoczęta przed upływem 3 lat od dnia jej uprawomocnienia się. 

Źródła:

1. https://budowlaneabc.gov.pl/praktyczny-przewodnik-inwestora/wnioski-elektroniczne/pozwolenie-na-budowe/pozwolenie/
2. https://www.dobredomy.pl/poradnik/budujemy-dom/20-krokow-do-uzyskania-pozwolenia-na-budowe/ 
3. https://dom.wp.pl/dom-drewniany-a-prawo-czy-dom-szkieletowy-wymaga-pozwolenia-na-budowe-6732992714132160a 

Już od najmłodszych lat kształtujemy proekologiczne postawy u dzieci. Maluchy uczą się segregować odpady, starszaki zapoznają się z obiegiem wody i metodami recyklingu. W Żorach „ekoprzedszkolaki” mogą uczyć się w  najlepszym ekologicznym budynku sektora publicznego. To określenie przyznane tamtejszemu przedszkolu nr 4 im. Marii Konopnickiej w ramach konkursu PLGBC Green Building Awards.

Energooszczędny a jednocześnie atrakcyjny architektonicznie budynek użyteczności publicznej powstał w Żorach, w dzielnicy Kleszczówka. To Przedszkole nr 4 im. Marii Konopnickiej wchodzące w skład Zespołu Szkolno-Przedszkolnego nr 1.

Trójkąty i prostokąty

Budynek przedszkola powstał jako rozbudowa parterowej szkoły podstawowej. Obok klasycznej bryły szkoły zaprojektowano parterowy budynek przedszkola, który wpasował się swoim kształtem w trójkątny teren. Na dachu stworzono plac zabaw dla najmłodszych, znalazło się również miejsce na zielony ogród. Elewacja budynku z nieregularnymi otworami okiennymi została wykończona drewnem. Dzięki dużym przeszklonym oknom wszystkie pomieszczenia w przedszkolu są doskonale doświetlone. Pośrodku budynku zbudowano prostokątne atrium, skąd dzieci mogą obserwować zmiany zachodzące w przyrodzie w różnych porach roku.

Estetycznie i ekologicznie

W budynku przedszkola wdrożono najwyższej jakości rozwiązania technologiczne, zamontowano gruntowy wymiennik ciepła oraz ekologiczne systemy ogrzewania i wentylacji. Ściany współpracują z gruntowym wymiennikiem ciepła, systemami ogrzewania i wentylacji oraz stanowią kompensator ciepła i chłodu. Szczelina wentylacyjna zapewnia odpowiednią cyrkulację powietrza i zapobiega przegrzewaniu się obiektu.

W przedszkolu panuje zdrowy mikroklimat, szczególnie ważne jest to dla dzieci ze schorzeniami alergicznymi oraz z chorobami układu oddechowego. Zastosowane technologie umożliwiają znaczne oszczędności w zakresie ogrzewania i chłodzenia budynku. W placówce znajduje się pięć jasnych i przestronnych sal zabaw wraz z węzłami sanitarnymi, w pełni wyposażona kuchnia z zapleczem oraz jadalnia. Budynek został dostosowany do potrzeb osób niepełnosprawnych. Edukację podjęło w nim 125 dzieci. 

Nagrody dla ekoprzedszkola

Placówka została doceniona i wielokrotnie nagrodzona. Za nowatorską formę dla funkcji przedszkola oraz wykorzystanie naturalnych materiałów doskonale wzmacniających organiczną formę budynku zdobyła Grand Prix konkursu „Zmień Wizję w Projekt”.  Budynek przedszkola otrzymał Nagrodę Roku SARP oraz wygrał w kategorii „Najlepszy ekologiczny budynek sektora publicznego” w konkursie PLGBC Green Building Awards, którego celem jest promocja nowoczesnych rozwiązań dla budownictwa ekologicznego. Dla dzieci przedszkole jest drugim domem, a dzięki niezwykłym rozwiązaniom architektonicznym oraz zastosowaniu energooszczędnych technologii, domem bezpiecznym. Coraz częściej zaczyna się inwestować w publiczne budownictwo, które jest zdrowe, ekologiczne i ekonomiczne. Ma to ogromne znaczenie, zwłaszcza w perspektywie zmian klimatycznych i zapobieganiu im poprzez zrównoważone, przyjazne środowisku, inspirowane naturą technologie.
 

Z zielenią miejską kojarzą się przede wszystkim parki. Jednak na terenach zurbanizowanych, oprócz alejek obsadzonymi różnymi gatunkami drzew i krzewów, można spotkać zieleńce, skwery, czy ogródki działkowe. Obszary zielone poza funkcją rekreacyjną przynoszą korzyści zdrowotne, estetyczne, a nawet społeczno-wychowawcze, jak na przykład ogródki szkolne. Przede wszystkim jednak każdy z nich, w większym lub mniejszym stopniu, ma wpływ na klimat miasta. 

Zieleń w miastach stanowi ochronę przed wiatrem, obniża temperaturę, wspomaga cyrkulację powietrza, ale również pomaga walczyć z nadmiernym hałasem. Dlatego w obliczu zmian klimatycznych i grożącego nam globalnego ocieplenia zieleń w miastach potrzebna jest nam bardziej niż kiedykolwiek.

Klimat miasta

Warunki klimatyczne miasta uzależnione są nie tylko od czynników przyrodniczych, takich jak promieniowanie słoneczne, temperatura powietrza, czy opady atmosferyczne. Istotna jest zdolność pochłaniania promieni słonecznych, wilgotność i pojemność cieplna podłoża. Nie mamy wpływu na pogodę, jednak przestrzeń miejską możemy samodzielnie kształtować i modyfikować. Za pochłanianie dużych ilości ciepła słonecznego, a co za tym idzie „nagrzewanie” miasta, odpowiedzialne są tradycyjne materiały budowlane, takie jak beton, asfalt, szkło. Obszary zielone, dzięki parowaniu, obniżają temperaturę, zwiększają wilgotność powietrza, a lasy i parki zmniejszają dopływ promieni słonecznych. Chłodzący efekt terenów zielonych w mieście, działa zarówno w skali miasta jako całości zmniejszając efekt miejskiej wyspy ciepła oraz lokalnie, czyli poprzez obniżanie temperatury w danych rejonach miasta poprzez zacienienie. Jest po prostu chłodniej i przyjemniej.

Zielone rozwiązania

Jedną z ważniejszych funkcji zieleni w miastach jest oczyszczanie powietrza z zanieczyszczeń. Jednym z rozwiązań walki ze smogiem są zielone dachy, które zamiast tradycyjnej hydroizolacji, wykończone są różnymi roślinami – sadzonkami, trawami, mchem. Przyczyniają się do redukcji stężenia dwutlenku węgla, oczyszczają powietrze, produkują cenny tlen oraz niwelują hałas. Drzewa i zielone dachy filtrując powietrze z pyłów i zanieczyszczeń zmniejszają zawartość szkodliwych związków, takich jak tlenki siarki czy metale ciężkie. W ten sposób zapobiegają powstawaniu smogu. Ciekawostką jest, że zieleń wpływa również na efektywność energetyczną budynków. Jak to się dzieje? Drzewa ograniczając podmuchy wiatru zatrzymują ciepło, dzięki czemu budynki się nie wychładzają. Nie trzeba ich intensywnie ogrzewać, a to obniża emisję zanieczyszczeń. Nawet niewielkie bariery roślinne rozpraszają fale dźwiękowe, więc wykorzystanie krzewów i drzew zamiast ekranów dźwiękochłonnych łagodzi dokuczliwy hałas. Naturalne podłoże zamiast betonu umożliwia wsiąkanie wód opadowych. Tym samym ogranicza zalanie ulic. Zieleń w miastach ma ogromne znaczenie dla jakości życia ich mieszkańców. Dzięki zielonym rozwiązaniom żyje się zdrowiej i bezpieczniej.
 

I miejsce w konkursie zdobyła Zlata Hrabtsevich, studentka III roku Wydziału Architektury Politechniki Krakowskiej, za swój projekt zatytułowany Modest House. W rozmowie z laureatką pytamy o kulisy tworzenia projektu, ekologiczne inspiracje, a także poruszamy temat idealnego domu przyszłości.

Redakcja: Co zainspirowało Cię do stworzenia projektu Modest House?

Zlata Hrabtsevich: Podczas wykonania projektu konkursowego byłam na studiach częściowych w ramach programu Erasmus+ w Amsterdamie. Codziennie jeżdżąc rowerem mijałam najwyższy budynek w Holandii wykonany w konstrukcji drewnianej CLT (ang. cross-laminated timber – płyty z drewna klejonego krzyżowo) – HAUT, autorstwa Team V Architecture. Co więcej, podczas zwiedzania miasta zobaczyłam obiekty zarówno w trakcie budowy, jak i obiekty zrealizowane z widoczną konstrukcją oraz wykończeniem z drewna. Piękno naturalnego budulca oraz jego pozytywny wpływ na środowisko zainspirowało mnie do poszerzenia swojej wiedzy w projektowaniu budynków zrównoważonych, przyjaznych, szczególnie o konstrukcji z drewna klejonego krzyżowo. Ogłoszenie konkursu „Dom z klimatem” dodatkowo zainspirowało mnie do zaprojektowania budynku jednorodzinnego w konstrukcji drewnianej oraz zastosowania rozwiązań prośrodowiskowych. Udział w konkursie dał mi swobodę decyzji twórczych, co było niezmiernie satysfakcjonujące podczas pracy nad projektem. Co więcej, projekt Modest House nabrał dla mnie dużego znaczenia nie tylko z powodu mojej aspiracji do projektowania zrównoważonego i miłości do natury, ale również dlatego, że zrealizowałam w nim własne marzenia i wizje domu jednorodzinnego.

Red.: Ile czasu poświęciłaś na przygotowanie projektu?

Z.H.: Projekt Modest House został wykonany w przeciągu dwóch i pół miesiąca.

Red.: Czy była to praca specjalnie przygotowana na potrzeby konkursu, czy wykonana podczas studiów?

Z.H.: Pomysł na zaprojektowanie domu jednorodzinnego w konstrukcji CLT powstał po zapoznaniu się z ogłoszeniem konkursu „Dom z klimatem”. Projekt został opracowany na potrzeby konkursu niezależnie od toku studiów na uczelni partnerskiej.

Red.: Które elementy projektu uważasz za rozwiązania najbardziej ekologiczne?

Z.H.: Jest mi trudno sprecyzować, co znaczy mniej lub bardziej ekologiczne w kontekście rozwiązań projektowych pracy konkursowej, bowiem każda decyzja została przyjęta zgodnie z zasadami projektowania zrównoważonego rozwoju, bądź też z dążeniem do minimalizacji negatywnego wpływu na środowisko projektowanego budynku. Niemniej jednak, za kluczowe i najbardziej prośrodowiskowe uważam rozwiązania materiałowe (wykorzystanie drewna, włókien drzewnych), nieskomplikowaną zwartą bryłę oraz elementy designu pozwalające na pasywne wykorzystanie energii (np. zadaszenia, okiennice).

Red.: Dlaczego zdecydowałaś się „wpisać” Modest House w już istniejącą miejską zabudowę domów jednorodzinnych?

Z.H.: Postanowiłam wpisać budynek Modest House w już istniejącą miejską zabudowę domów jednorodzinnych z kilku powodów. Po pierwsze, chciałam stworzyć dla siebie wyzwanie do zaprojektowania obiektu na działce o niewielkiej powierzchni, oraz stworzyć dialog z kontekstem urbanistycznym poprzez zarówno stworzenie ładu i harmonii przestrzennej, jak i dodanie świeżego oddechu istniejącej tkance miejskiej. Po drugie, uważam, że jednym z elementów projektowania zrównoważonego jest mądre wykorzystanie i zagospodarowanie terenu w obszarze miasta, co zapobiega takiemu zjawisku jak „urban sprawl”.

Red.: Jak twoim zdaniem będzie wyglądał dom przyszłości?

Z.H.: W kontekście przyszłości architektury domów jednorodzinnych uważam, że będzie ona ewoluować pod wpływem następujących tendencji. Jest to po pierwsze, projektowanie w zgodzie z naturą: wykorzystanie naturalnych surowców oraz biomateriałów (np. grzybni, ziemi ubijanej), projektowanie obiektu jako części gospodarki o obiegu zamkniętym. Po drugie, wykorzystanie nowych technologii: BIM, druk 3d, instalacje, modularyzacja i automatyzacja, systemy smart building. Warto również wspomnieć o wpływie globalnych zjawisk, takich jak wzrost populacji, na zarówno urbanistykę, jak i architekturę, co wiąże się z zagęszczaniem tkanki miejskiej oraz tendencją do budowania wertykalnego, która zmienia typologię budynków jednorodzinnych. Co więcej, myślę, że budynki przyszłości powinny być możliwe do adaptacji, dostępne i przyjazne zarówno dla ludzi, jak innych istot żywych – ptaków, owadów, roślin itd.
 
Red.: Jaka była twoja reakcja, gdy dowiedziałaś się, że twój projekt zdobył pierwsze miejsce w konkursie?

Z.H.: Była to dla mnie, oczywiście, bardzo radosna wiadomość. Myślę, że takie wyróżnienie stało się dla mnie wsparciem oraz inspiracją do tworzenia kolejnych projektów w zgodzie z naturą. Mam nadzieję, że mój projekt przyczyni się do rozpowszechniania wiedzy o architekturze zrównoważonej i zachęci projektantów do zwrócenia się ku stosowaniu rozwiązań prośrodowiskowych, a szczególnie, ku użyciu drewna w swoich projektach.

Serdecznie dziękujemy za rozmowę i jeszcze raz gratulujemy zwycięstwa w konkursie!

Wszystkie nagrodzone prace można obejrzeć na stronie: https://domzklimatem.gov.pl/projekt-proklimatycznego-domu#projekt-proklimatycznego-domu 

II miejsce w konkursie zdobyła Julia Lipińska, studentka IV roku Wydziału Architektury Politechniki Wrocławskiej, za przedstawienie pomysłu na rewitalizację terenu po dawnym PGR. W rozmowie z laureatką pytamy o kulisy tworzenia projektu, idealny budynek ekologiczny, a także poruszamy temat łączenia współczesnych rozwiązań projektowych z tradycyjną, wiejską zabudową.

Redakcja: Co zainspirowało Cię do przedstawienia w projekcie rewitalizacji obszaru dawnego PGR?

Julia Lipińska: Trudno jest mi jednoznacznie wskazać jedno źródło inspiracji. Myślę, że był to zespół czynników, które wystąpiły w podobnym czasie. Możliwe, że temat wsi oraz nieco bardziej świadomego myślenia o jej architekturze, pojawił się po natknięciu się na książkę „Trouble in Paradise” pod redakcją Wojciecha Mazana. Wtedy stanęłam przed zjawiskiem, które wydało mi się rzadko poruszane w kontekście architektury pośrednio dotyczącej również mojego otoczenia. Mam na myśli osoby starsze pozostające na terenach PGR, które stały się w pewien sposób bezsilne wobec następujących przemian, a które były i są osobami tworzącymi wzory funkcjonowania we wspólnocie.

Red.: Czy była to praca specjalnie przygotowana na potrzeby konkursu, czy wykonana podczas studiów?

J.L.: Projekt był tworzony w ramach pracy dyplomowej pod opieką dr. inż. arch. Marka Lambera. 

Red.: Które elementy projektu uważasz za rozwiązania najbardziej ekologiczne?
J.L.: Według mnie jest to system projektowanej zieleni, którego centrum stanowi łąka – teren najbardziej bioróżnorodny. Myślę, że jest najbardziej ekologiczny ze względu na niewprowadzanie elementów obcych do naturalnego otoczenia. Jest to jednocześnie najprostsze rozwiązanie ekologiczne, które może zostać wprowadzone w niemal dowolnej lokalizacji, bez ingerencji człowieka w środowisko naturalne. Uzupełnieniem tego systemu w projekcie są różne formy zieleni wysokiej i niskiej, sady owocowe oraz ogrody warzywne z kompostownikami.

Red.: Co stanowiło największe wyzwanie w połączeniu współczesnych rozwiązań projektowych z tradycyjną, wiejską zabudową? 

J.L.: Myślę, że było to poszukiwanie połączeń i zależności pomiędzy rozwiązaniami tradycyjnymi, a nowymi technologiami. Ważna była również analiza współcześnie funkcjonującej wsi. Gospodarstwo w Leśnicy, gdzie zdecydowałam się umieścić mój projekt, było miejscem, które utraciło swój pierwotny rolniczy charakter, kierując rozwój na zabudowę mieszkaniową. Dlatego też starałam się, aby zastosowanie materiałów oraz nowej technologii nie zdominowało pierwotnego charakteru miejsca.

Red.: Jakie obowiązkowe elementy powinien posiadać idealny budynek ekologiczny?

J.L.: Myślę, że funkcjonowanie systemu elementów powiązanych i zależnych od siebie mogłoby dać rezultaty zbliżone do „idealnego budynku ekologicznego”. Jednak odpowiadając na to pytanie w dużym uproszczeniu, myślę, że budynek taki powinien być co najmniej neutralny dla środowiska zarówno pod względem ekologii, jak i wpisywania się w krajobraz.

Red.: Jaka była twoja reakcja, gdy dowiedziałaś się, że twój projekt zajął drugie miejsce w konkursie?

J.L.: Pamiętam, jak dzień przed ogłoszeniem wyników prowadziłam rozmowę na temat postawionego w konkursie pytania o „zaprojektowaniu proklimatycznego domu jednorodzinnego”. Wtedy to stwierdziłam, że moja praca chyba nie do końca dobrze odpowiada na postawione pytanie, ze względu na zaproponowanie opracowania nieco szerszego kontekstu w wyraźnie zdefiniowanej lokalizacji. Po ogłoszeniu wyników byłam bardzo pozytywnie zaskoczona. Cieszę się, że projekt został zauważony. Myślę, że dzięki temu temat możliwości przekształceń terenów dawnych Państwowych Gospodarstw Rolnych pozostaje wciąż aktualny.

Serdecznie dziękujemy za rozmowę i jeszcze raz gratulujemy!

Wszystkie nagrodzone prace można obejrzeć na stronie: https://domzklimatem.gov.pl/projekt-proklimatycznego-domu#projekt-proklimatycznego-domu  

III miejsce w konkursie pt. „Projekt proklimatycznego domu” zajęła Weronika Roemer. Studentka Politechniki Wrocławskiej, otrzymała nagrodę za projekt ekologicznego domu jednorodzinnego wykonanego w technologii strawbale, polegającej na budowie drewnianych domów szkieletowych o ścianach wypełnionych odpowiednio sprasowanymi kostkami słomy. W rozmowie z laureatką pytamy o kulisy tworzenia pracy konkursowej, ekologiczne inspiracje, a także poruszamy temat łączenia tradycyjnych materiałów ze współczesnymi rozwiązaniami projektowymi.

Co zainspirowało Cię do wykonania projektu domu jednorodzinnego w technologii strawbale?

Weronika Roemer: Budynki wykonane w technologii strawbale wykorzystują słomę, która jest szeroko dostępnym w Polsce surowcem, co było dla mnie szczególnie istotne. Użyty materiał izolacyjny nawiązuje do krajobrazu otaczającego wybraną przeze mnie działkę, oraz za pomocą widocznej tekstury słomy i gliny nadaje naturalnego charakteru architekturze.

Jakie są zalety tej technologii?

W.R.: Słoma jest naturalnym odpadem, a jej transport na plac budowy wymaga mniejszych ilości energii niż w przypadku innych materiałów budowlanych. Polskie warunki klimatyczne jak najbardziej pozwalają na zastosowanie tej technologii konstrukcyjnej, przy zachowaniu doskonałej izolacji od zimna. Dom ze słomy łatwo może zostać energooszczędny, a nawet pasywny. We wnętrzu zapewniona jest też dobra cyrkulacja oraz wilgotność powietrza.

Ile czasu poświęciłaś na przygotowanie projektu?

W.R.: Projekt wykonałam w trakcie trzeciego semestru studiów podczas zajęć prowadzonych przez dr inż. arch. Marka Lambera, dr inż. arch. Joannę Majczyk oraz mgr inż. arch. Mikołaja Twardowskiego.

Co skłoniło Cię do wzięcia udziału w konkursie?

W.R.: Tematyka konkursu jest mi bliska, a wybrana przeze mnie technologia zasługuje moim zdaniem na większe zainteresowanie ze względu na swoje liczne zalety, m.in. dobry wpływ na środowisko naturalne oraz przystosowanie do panujących w naszym kraju warunków pogodowych.

Czy studia wyposażyły Cię w potrzebną widzę dotyczącą budownictwa ekologicznego, czy samodzielnie musiałaś zebrać dodatkowe informacje w trakcie tworzenia projektu?

W.R.: Wiedza dotycząca budownictwa ekologicznego jest nam często przekazywana w trakcie zajęć. Podczas wykładów oraz ćwiczeń nacisk kładziony jest na odpowiednie usytuowanie budynku, izolację oraz inne, energooszczędne rozwiązania projektowe. Dodatkowych materiałów musiałam poszukać starając się zebrać szczegółowe informacje dotyczące technologii strawbale.

Co stanowi największe wyzwanie w łączeniu współczesnych rozwiązań projektowych z tradycyjnymi materiałami?

W.R.: Tradycyjne materiały oraz chęć zachowania jak najlepszych parametrów cieplnych nasuwa często równie tradycyjne formy: budownictwo zwarte, o prostej elewacji. Wyzwaniem może być nadanie architekturze nowego charakteru poprzez zastosowanie nowoczesnych, ekologicznych rozwiązań elewacyjnych, konstrukcyjnych i grzewczych. Technologia strawbale zyskuje coraz większą popularność,  często wykorzystywane są nowoczesne konstrukcje oparte na betonowych fundamentach. Dostępne są nawet prefabrykowane płyty słomiano-drewniane, które mogą ułatwić dostosowanie wyglądu oraz funkcji budynku do współczesnych wymagań.

Jaka była twoja reakcja, gdy dowiedziałaś się, że twój projekt uplasował się na trzecim miejscu w konkursie?

W.R.: Byłam bardzo mile zaskoczona, ucieszyłam się że moja praca została zauważona i doceniona.

Serdecznie dziękujemy za rozmowę.
 

Trwa II edycja konkursu organizowanego przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska oraz Oddział Warszawskiego Stowarzyszenia Architektów Polskich, która jest skierowana do architektów, inwestorów oraz wykonawców. Jesteś jednym z nich? To świetnie się składa! Poznaj zasady konkursu, weź w nim udział i wygraj statuetkę Ministerstwa Klimatu i Środowiska. 

Do konkursu można zgłaszać budynki, które powstały w sposób odpowiedzialny klimatycznie i zostały oddane do użytku w latach 2020-2022. 

Prace można składać w 3 kategoriach:

1. Budynek mieszkalny jednorodzinny, 
2. Budynek wielorodzinny/osiedle domów jednorodzinnych, 
3. Budynek/zespół budynków użyteczności publicznej, 

Konkurs skierowany jest do:

1. architektów,
2. wykonawców,
3. inwestorów (z wyłączeniem kategorii 1 i 2) 

Prace konkursowe można przesyłać do 3 października 2022 r. wraz z formularzem zgłoszeniowym, dostępnym na stronie internetowej domzklimatem.gov.pl w zakładce „Konkursy”. 

Wręczenie nagród odbędzie się w Warszawie podczas konferencji Ministerstwa Klimatu i Środowiska.

W przypadku pytań prosimy o kontakt mailowy na adres konkurs@domzklimatem.gov.pl
lub telefoniczny pod numer: 503-474-476.

Konkurs jest finansowany ze środków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej. 

W poprzedniej edycji konkursu wśród laureatów oraz wyróżnionych znaleźli się:

LAUREACI
KATEGORIA I – BUDYNEK MIESZKALNY JEDNORODZINNY LUB OSIEDLE TAKICH DOMÓW
Architekt: ArDj – za projekt budynku jednorodzinnego w Kiełpinie.
Wykonawca: Tadeks Fertig Haus – za realizację budynku jednorodzinny klasy premium w Amsterdamie.

KATEGORIA II - BUDYNEK WIELORODZINNY
Wykonawca: Unihouse S.A. – za realizację budynku wielorodzinnego Kaldnes Dockside bygg F w Norwegii. 
Wykonawca: Przedsiębiorstwo PARTNER sp. z o.o. – za nadbudowę na budynku Hotelu Pracowniczego Spółdzielni Mieszkaniowej „Południe” w Szczecinie. 

KATEGORIA III – OBIEKT UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ
Wykonawca: Ekoinbud – za realizację budynku oświatowego w miejscowości Blizne Łaszczyńskiego. 
Inwestor: Gdańska Infrastruktura Społeczna sp. z o.o. – za inwestycję Gdański Dom Integracyjno-Rodzinny – „Dom pod Żaglami”. 

WYRÓŻNIENIA
KATEGORIA I – BUDYNEK MIESZKALNY JEDNORODZINNY LUB OSIEDLE TAKICH DOMÓW
Architekt: TOYA DESIGN Tomasz Wojtkowiak – za projekt domu nad jeziorem w Kruteczku. 

KATEGORIA III – OBIEKT UŻYTECZNOŚCI PUBLICZNEJ
Inwestor: Nadleśnictwo Łuków – za inwestycję Centrum Promocji Drewna.
Wszystkie prace nagrodzone w pierwszej edycji konkursu można zobaczyć pod linkiem: https://domzklimatem.gov.pl/dom_z_klimatem.pdf 

Zapraszamy do udziału!

Uwaga architekci, wykonawcy, inwestorzy!

Do końca dnia można zgłaszać prace konkursowe w ramach konkursu: „Dom z klimatem – najlepszy zrealizowany projekt”.

Ideą zorganizowanego Konkursu jest wyłonienie i nagrodzenie zrealizowanych już inwestycji, które zostały zaprojektowane i wzniesione w sposób ekologiczny i odpowiedzialny klimatycznie. Przewidziano również nagrodę specjalną za inwestycję wykonaną z konstrukcji drewnianej. Konkurs dotyczy budynków jednorodzinnych, wielorodzinnych oraz użyteczności publicznej.

Konkurs organizuje Ministerstwo Klimatu i Środowiska wraz z Oddziałem Warszawskiego Stowarzyszenia Architektów Polskich i dotyczy projektów oddanych do użytku w latach 2020-2022.

„Dom z klimatem – najlepszy zrealizowany projekt” to nie tylko kolejny konkurs. To zakrojona na szeroką skalę wizja upowszechniania ekologicznego budownictwa, które czasach kryzysu energetycznego jest zdecydowaną przyszłością branży.

Warto wziąć udział w takim konkursie nie tylko ze względu na atrakcyjne nagrody, prestiż w domenie architektury i budownictwa. To również realny wpływ na rozwój proekologicznego rozwoju gospodarki budowlanej na terenie kraju oraz zwiększanie świadomości społeczeństwa na temat budownictwa przyjaznego klimatowi.

Dlatego tym bardziej zachęcamy do udziału. Zapraszamy!

Szczegóły konkursu wraz z regulaminem znajdziecie Państwo pod adresem: www.domzklimatem.gov.pl/konkurs

Jak oszczędzać energię?

Aktualna sytuacja geopolityczna, której następstwem jest trwający na świecie kryzys energetyczny, wymusza wypracowanie nowego podejścia do korzystania z zasobów naturalnych. Ministerstwo Klimatu i Środowiska zachęca do racjonalnego gospodarowania energią cieplną i elektryczną w domu, biurze czy szkole.

Inwestycja w oszczędzanie

Dobrym sposobem na oszczędzanie energii jest inwestycja w odpowiednie oświetlenie, czyli energooszczędne żarówki. Są droższe niż zwykłe, ale ich koszt zwróci się po pewnym czasie. Nie jest zalecane ich częste włączanie i wyłączanie, ponieważ właśnie wtedy pobierają najwięcej energii. Najbardziej opłacalne jest zamontowanie energooszczędnych żarówek tam, gdzie często przebywamy i światło pali się najdłużej. 
Bardzo istotne jest używanie sprzętu o wyższych klasach energetycznych. Nowy sprzęt AGD jest znacznie bardziej wydajny energetycznie niż ten przestarzały i mocno zużyty. Do tego każde nowe urządzenie posiada swoją klasę energetyczną, która od marca 2021 r. oznaczana jest kodem literowym. Symbol „A”, oznacza najbardziej energooszczędne urządzenie, a najmniej energooszczędne sprzęty reprezentuje symbol „G”. 

Dzięki termomodernizacji budynku oraz uszczelnieniu okien i drzwi można nie tylko zaoszczędzić na ogrzewaniu, ale i zadbać o środowisko, a szczególnie o czystość powietrza.

Domowe sposoby

Świadome korzystanie z energii łączy się z jej oszczędzaniem. Pamiętając o kilku podstawowych zasadach, można podreperować domowy budżet. Przede wszystkim wyłączajmy światło w pomieszczeniach, w których nie przebywamy. Maksymalnie wykorzystujmy oświetlanie światłem dziennym pozwalając, by promienie słoneczne w naturalny sposób ogrzały pomieszczenie. Na noc powinniśmy wykorzystać zamontowane żaluzje, zasłony lub okiennice, które zapobiegają zbędnym utratom ciepła.

Kiedy naładujemy telefon, laptop lub inne urządzenie wymagające ładowarki, odłączmy je od sieci. Każda ładowarka podłączona do kontaktu i do naładowanego urządzenia może dalej zużywać prąd. Warto wyłączać wszystkie sprzęty, z których się nie korzysta. Jeśli wyjeżdżamy na dłużej, dobrze też wyłączyć urządzenia, które korzystają z trybu tzw. stand-by. Nie ma potrzeby, by telewizor był na czuwaniu przez tydzień lub dwa, kiedy nas nie ma w domu. 

Dobre praktyki w kuchni i łazience

Pamiętajmy, by nie ustawiać urządzeń chłodniczych w bezpośrednim sąsiedztwie źródeł ciepła, np. kuchenki. Im niższa temperatura otoczenia, tym mniej energii będzie pobierał sprzęt chłodzący. Długie lub częste otwieranie lodówki ogrzewa jej wnętrze, tym samym potrzebuje ona więcej energii, by się z powrotem wychłodzić. Nie należy też umieszczać w niej ciepłego jedzenia. Starsze modele warto raz na jakiś czas rozmrozić. Nadmiar lodu blokuje chłodzenie, co sprawia, że zużywają więcej prądu. 
Urządzenia takie jak pralka, czy zmywarka warto uruchamiać dopiero wtedy, gdy są zapełnione. W ten sposób wykorzystywane są optymalnie i uruchamiane rzadziej. Nowoczesne urządzenia posiadają również tryb „eko” i opłaca się z niego korzystać. Warto także zmniejszyć temperaturę prania, jeśli nie jest wymagana wyższa. 

Nie marnujmy wody. W trakcie mycia rąk, czy zębów starajmy się odkręcać kran tylko na początku i na końcu mycia. Rozważmy używanie prysznica zamiast wanny, w ten sposób zużyjemy mniej ciepłej wody. Obecnie większość nowych kranów jest wyposażona w tzw. „perlatory”, które napowietrzają strumień wody i w ten sposób pomagają w znacznym stopniu zredukować rachunki za wodę. To niewielkie urządzenie można też dokupić w każdym sklepie budowlanym i zamontować na zakończeniu baterii. Podczas gotowania przykrywajmy garnki pokrywką – przyspieszy to proces gotowania i skróci czas korzystania z prądu lub gazu. Gotujmy w czajniku tylko tyle wody, ile akurat potrzebujemy. 

Chcąc oszczędzać wodę, warto też zwrócić uwagę na toaletową spłuczkę. Uszkodzona lub przestarzała może generować duże straty wody. Dlatego dobrze zadbać, by była sprawna a najlepiej nowa. Nowoczesne spłuczki zużywają znacznie mniej wody niż starsze modele i dodatkowo posiadają 2 praktyczne przyciski funkcyjne. Dzięki temu możemy regulować ilość wody, jaka jest nam potrzebna.

Oszczędzanie energii może być naprawdę bardzo proste, niekiedy wystarczą małe gesty lub zmiana przyzwyczajeń, abyśmy szybko zauważyli rezultaty takich zachowań w naszych portfelach.

źródło: Ministerstwo Klimatu i Środowiska, strona internetowa: energieoszczedzamy.pl

Harmonogram wydarzenia do pobrania: tutaj. 

8 listopada 2022 roku w Warszawie odbyła się konferencja poświęcona nowoczesnym rozwiązaniom architektonicznym uwzględniającym zmiany klimatu. Podczas spotkania omawiano ideę zrównoważonej architektury oraz działania w zakresie promocji budownictwa ekologicznego. Ogłoszono również laureatów konkursu "Dom z klimatem – najlepszy zrealizowany projekt". Nagrody zwycięzcom i wyróżnionym wręczyła wiceminister klimatu i środowiska Małgorzata Golińska. 

W konferencji wzięli udział m.in. przedstawiciele Ministerstwa Klimatu i Środowiska, Politechniki Warszawskiej, Oddziału Warszawskiego SARP, Stowarzyszenia Energooszczędne Domy Gotowe, Instytutu Nowych Technologii Inżynierii Środowiska, Agencji Rozwoju Przemysłu S.A. oraz Urzędu m.st. Warszawy.  

 „Kwestia zmian klimatu – która do niedawna była kwestią, o której czytaliśmy – dziś dotyka każdego z nas (…) Nasze działania, wybory codzienne, czy w dłuższym dystansie, mają być korzystne nie tylko dla nas dziś, ale i korzystne dla przyszłych pokoleń. Zrównoważona architektura i budownictwo ekologiczne realizują te potrzeby” – podkreśliła wiceminister Małgorzata Golińska. 

Najlepsi z najlepszych 

Dyrektor Departamentu Ochrony Powietrza i Polityki Miejskiej Ministerstwa Klimatu i Środowiska – Agnieszka Sosnowska wprowadziła obecnych w tematykę działań realizowanych w ramach inicjatyw Ministerstwa Klimatu i Środowiska pn. „Dom z klimatem” oraz „Miasto z klimatem”. Wśród licznych inicjatyw mających na celu promowanie rozwiązań ekologicznych i proklimatycznych znalazł się konkurs „Dom z klimatem – najlepszy zrealizowany projekt”. Jury doceniło w nim realizacje przy użyciu naturalnych, odnawialnych i neutralnych dla środowiska materiałów budowlanych i wykończeniowych oraz zastosowanie rozwiązań o niskim zużyciu energii, ograniczających ślad węglowy. Nagrody i wyróżnienia wręczono w dwóch kategoriach: „Budynek mieszkalny jednorodzinny” oraz „Budynek/zespół budynków użyteczności publicznej”. Uczestnicy konferencji mieli również okazję zapoznać się z zwycięskimi projektami podczas prezentacji. Więcej o nagrodzonych realizacjach można przeczytać na oficjalnej stronie projektu – www.domzklimatem.gov.pl.  

Zagrożenia i rozwiązania 

Wyzwania środowiskowe XXI wieku sprawiły, że zrównoważony rozwój stał się celem działań architektów i inżynierów sektora budowlanego. Podczas panelu dyskusyjnego „Budynek i miasto a zmiany klimatu” specjaliści rozmawiali o zielonej energii, architekturze, budownictwie naturalnym oraz budownictwie drewnianym. Poruszyli również temat dobrych praktyk w zakresie projektowania, konstruowania i eksploatacji budynków. Zmiany klimatu stawiają budownictwo i architekturę przed trudną próbą, dlatego konferencji towarzyszyły wykłady na temat dobrze zaprojektowanych budynków oraz budownictwa drewnianego jako odpowiedzi na wyzwania klimatyczne. 

Zieleń w architekturze 

Obszary zielone na terenach zurbanizowanych poza funkcją rekreacyjną przynoszą korzyści zdrowotne, estetyczne, a nawet społeczno-wychowawcze. Przede wszystkim jednak każdy z nich, w większym lub mniejszym stopniu, ma wpływ na klimat miasta. Paneliści podczas dyskusji na temat zieleni i wody w mieście jako narzędzi adaptacji do zmian klimatu, podkreślili, jak istotna jest błękitna i zielona infrastruktura. Prelegenci zainteresowali uczestników konferencji szerokim wachlarzem rozwiązań projektowych z zakresu błękitno-zielonej infrastruktury oraz koncepcją zagospodarowania terenów przemysłowo-usługowych w Bielanach Wrocławskich jako odpowiedzią na problemy środowiskowe generowane przez monofunkcjonalność zagospodarowania Euro-Park Kobierzyce.  

Wśród najczęściej pojawiających się w trakcie konferencji opinii dominowało stwierdzenie, że kluczem do walki ze zmianami klimatu jest zrównoważona architektura oraz budownictwo ekologiczne. Pod tym pojęciem rozumie się zachowanie pełnej równowagi pomiędzy działalnością człowieka a dbaniem o przyrodę, co ma fundamentalne znaczenie w zachowaniu zrównoważonego ekosystemu, optymalizacji gospodarki i jak najmniejszej eksploatacji środowiska naturalnego. 

Nowoczesne budownictwo stawia na funkcjonalność i minimalizm. Bryły domów są proste i energooszczędne. Istotne stają się również walory praktyczne. Chcemy mieszkać w domach, w których przestrzeń jest dobrze zorganizowana, a strefa dzienna wyraźnie oddzielona od nocnej. Ekologiczne rozwiązania stosowane w budynkach, minimalizm oraz otwarcie na naturę ułatwiają codzienne życie, a jednocześnie obniżają rachunki. 

Nie jest to chwilowa moda, ale świadomy wybór dużej części społeczeństwa, które zaczęło doceniać funkcjonalne rozwiązania oraz stało się bardziej odpowiedzialne klimatycznie.  

Energooszczędnie i ekologicznie

Budownictwo energooszczędne w Polsce staje się coraz bardziej popularne. Aktualne trendy szczególny nacisk kładą na ochronę środowiska i możliwość wykorzystania odnawialnych źródeł energii. Jest to związane nie tylko z polityką proekologiczną Unii Europejskiej, normami i wymogami prawa budowlanego, ale przede wszystkim z rosnącą świadomością ekologiczną i niskimi kosztami eksploatacji nowoczesnego budynku. Wiąże się to z mniejszym zanieczyszczeniem powietrza i ograniczeniem wielkości emisji gazów cieplarnianych. Przy budowie energooszczędnego domu ważna jest izolacyjność termiczna ścian, dachu, podłogi oraz rozwiązania detali mocowania okien, a także sposób zasilania w energię. Dzięki odpowiedniemu ukształtowaniu bryły budynku i elementów zacieniających można wykorzystać energię słoneczną – pozyskiwać ją zimą, a osłaniać się przed upałem latem. Nie bez znaczenia jest też zastosowanie materiałów naturalnych, o niskim śladzie węglowym i nietoksycznych dla użytkowników.

Minimalizm 

Minimalizm to przede wszystkim proste bryły pozbawione zbędnych ozdobników. Ważnym elementem jest też symetria. Forma optymalnej bryły budynku powinna być zbliżona do sześcianu lub prostopadłościanu z prostym, dwuspadowym, jednospadowym lub płaskim dachem. Dom w stylu minimalistycznym najczęściej wykańcza się surowymi materiałami, takimi jak szkło, kamień, drewno, naturalne tynki czy cegła. Tego typu dom ma najczęściej jasną elewację w naturalnych, delikatnych kolorach, jak biel, beże, brązy i szarości. We wnętrzach ważne są otwarte przestrzenie. Minimalizm i prostota domu zapewniają spokój, ład oraz harmonię w życiu codziennym jego mieszkańców.

Budownictwo otwarte na naturę

Coraz częściej projektuje się domy w taki sposób, by łączyły się harmonijnie z otaczającą je przestrzenią. Budynki wkomponowane są w otoczenie, a czasami stają się jego elementem, uwzględniają nietypowe ukształtowanie terenu. Otwarcie na naturę oznacza również przedłużenie przestrzeni mieszkalnej na zewnątrz, do ogrodu czy na taras. Ważne jest też doświetlenie wnętrza domu, dlatego często projektuje się przeszklone ściany oraz wysokie okna. Istotne są naturalne wykończenia elewacji, dzięki którym dom jeszcze mocniej komponuje się z otaczającą go przyrodą. Integralną częścią nowoczesnych budynków stają się również zielone dachy. Rozwiązanie to wpływa pozytywnie na psychikę mieszkańców, a także zapewnia dobrą izolację akustyczną i termiczną. Ogranicza odbijanie się dźwięku i poprawia dźwiękochłonność. Latem warstwy zielonego dachu osłaniają go przed przegrzaniem, zimą zatrzymują ciepło wewnątrz. Natura staje się nieodłącznym elementem nowoczesnego domu, w którym możemy cieszyć się bliskością przyrody i urządzać wnętrza w harmonii z otaczającym je środowiskiem naturalnym.

W najnowszych trendach w budownictwie i architekturze dominują budynki nowoczesne i energooszczędne. Umacniają swoją pozycję minimalistyczne domy z dużymi przeszkleniami i oknami, które optycznie powiększają przestrzeń mieszkalną. Jeżeli dom będzie dodatkowo otwarty na naturę i idealnie wkomponowany w otoczenie, to stanie się przytulnym, funkcjonalnym i bezpiecznym azylem dla każdego mieszkańca.

Czy da się zbudować dom funkcjonalny, a na dodatek oryginalny? Tak! Dowodzi temu Dom Kontrastowy zaprojektowany przez Pasywny m2. Dom kontrastowy został nagrodzony w konkursie Ministerstwa Klimatu i Środowiska „Dom z klimatem – najlepszy zrealizowany projekt” za zastosowanie nowoczesnych rozwiązań, technologii prefabrykowanego drewna oraz standardu pasywnego. Co o Domu Kontrastowym mówi sam projektant? 

Państwa firma specjalizuje się w projektowaniu i budowie domów w standardzie pasywnym. Czy obecnie tego typu budynki cieszą się dużym zainteresowaniem? Czy budownictwo pasywne zyskuję w naszym kraju na znaczeniu? 

Budownictwo w standardzie pasywnym cieszy się w Polsce i na całym świecie rosnącym zainteresowaniem. Widzimy to zarówno po rosnącej liczbie zapytań kierowanych do naszego biura, jak i rosnącej w każdym roku liczbie realizowanych przez Pasywny m2 projektów. Wynika to z licznych korzyści, które obiekty zaprojektowane oraz wybudowane w tym standardzie dają właścicielom domów oraz rosnącej świadomości ekologicznej społeczeństwa. Oczywiście większość inwestorów koncentruje się na korzyściach finansowych związanych z ograniczeniem rachunków za energię oraz na poprawie swojego komfortu i warunków życia. Jest jednak też coraz więcej osób, które zauważają, że standard pasywny jest odpowiedzią na wyzwania związane ze zmianami klimatu, dlatego, że znacząco ogranicza zapotrzebowanie na energię. 
Ale korzyści z ograniczenia zapotrzebowania na energię to nie wszystko. Nowo budowane obiekty w standardzie pasywnym i istniejące obiekty termomodernizowane do standardu pasywnego zapewniają większy komfort, zdrowie i wyższą jakość życia oraz pracy. Ciekawostką może być fakt, że jedną z najważniejszych rekomendacji WHO w czasie pandemii było wietrzenie pomieszczeń, w których przebywają ludzie. A więc nawet pandemia COVID-19 rozwijałaby się wolniej, gdyby budynki w standardzie pasywnym były powszechne, bo wszystkie budynki w standardzie pasywnym są wyposażone w wentylację mechaniczną.

Jakie rozwiązania zostały zastosowane w Domu Kontrastowym, aby osiągnął standard zeroenergetyczny?

Jak w każdym domu w standardzie pasywnym, również w Domu Kontrastowym priorytetem było ograniczenie do minimum zapotrzebowania na energię. W tym celu zastosowaliśmy mnóstwo zasad projektowych i wykonawczych, na których standard pasywny się opiera.

Na etapie projektu koncepcyjnego, zaczęliśmy od optymalnej lokalizacji i orientacji budynku na działce oraz od takiego strefowania pomieszczeń w budynku, by zapewnić jak największe, darmowe zyski cieplne ze słońca w czasie zimy. To dlatego tzw. pomieszczenia dzienne są po stronie południowej budynku i są wyposażone w olbrzymie okna, natomiast pomieszczenia techniczne, łazienki i klatka wejściowa są od strony północnej i są pozbawione okien. Staraliśmy się również by bryła budynku była jak najbardziej zwarta. Dom Kontrastowy ma bardzo nowoczesną niemal futurystyczną formę, a mimo to sumaryczna wielkość powierzchni ścian zewnętrznych, dachu i płyty fundamentowej w stosunku do odpowiadającej wielkości dla domów o bardziej tradycyjnej formie, jest mniejsza. To ważne, ponieważ to właśnie przez te powierzchnie zewnętrzne budynek traci ciepło zimą i chłód latem. Mniejsza powierzchnia przegród zewnętrznych oznacza również niższe koszty budowy.

Ponieważ Dom Kontrastowy powstał w technologii szkieletu drewnianego, niemal całą 56-centymetrową grubość ścian i 65-centymetrową grubość dachu stanowi izolacja, w tym wypadku wykonana z wdmuchiwanej celulozy i mat z wełny drewnopochodnej. Dom posadowiony jest na płycie fundamentowej izolowanej od spodu 30-centymetrową warstwą XPS. Dodatkowo cały budynek jest projektowany w taki sposób, by mostki termiczne zredukować do poziomu pomijalnego obliczeniowo. Przykładem takiego miejsca są skrzynki na żaluzje zewnętrzne. W Domu Kontrastowym skrzynki te schowane są w fasadzie budynku – w miejscu izolacji jednak, dzięki zastosowaniu autorskich rozwiązań, nie powodują strat ciepła.

Żaluzje pełnią z resztą w tym projekcie bardzo ważną funkcję. Chronią one dom przed promieniami słonecznymi i przegrzewaniem latem. Dzięki regulacji nachylenia raszek inwestorzy mają kontrolę nad ilością światła wpadającego do wnętrz, a jednocześnie mogą zachować widoczność przez okna.
Dom Kontrastowy jest wyjątkowo szczelny powietrznie, co zostało potwierdzone wynikiem testu szczelności (n50=0,53) na poziomie lepszym niż restrykcyjne wymogi standardu pasywnego. Tak dobry wynik testu był możliwy tylko dlatego, że aspekty szczelności były analizowane i planowane już na etapie projektu architektonicznego. Szczelność powłoki na ścianach i dachu zapewniona jest dzięki płytom OSB o grubości 22 mm posklejanych taśmami paroszczelnymi. By zapewnić szczelność powietrzną między piętrami, na stropie zastosowano membranę paroszczelną „wywiniętą” wokół belek stropowych. Okna i drzwi uszczelnione zostały od wewnątrz specjalistycznymi taśmami uszczelniającymi i rozprężnymi. Instalacje sanitarne rozprowadzono pod płytą fundamentową w taki sposób, by nie przebijać zewnętrznej powłoki budynku.

Tak wysoki poziom szczelności powietrznej powoduje, że dom jest oczywiście bardziej energooszczędny, ale i komfortowy, ponieważ nie występują w nim np. „przeciągi”.  Dzięki zastosowaniu wentylacji mechanicznej z rekuperacją, w szczelnym budynku można skutecznie odzyskiwać ciepło ze zużytego powietrza. I dokładnie takie rozwiązanie jest zastosowane w Domu Kontrastowym. Wentylacja mechaniczna pozwala nie tylko na odzysk ciepła, ale również na utrzymanie stałej jakości powietrza. Dzięki filtrom umieszczonym w centrali powietrze wewnątrz budynku ma lepszą jakość niż powietrze na zewnątrz.
Standard pasywny pozwolił nam ograniczyć zapotrzebowanie energetyczne  tego domu do minimum. Aby uzyskać klasę budynku zero-energetycznego, czyli by w bilansie rocznym budynek produkował więcej energii niż potrzebuje, zastosowaliśmy rozwiązania instalacyjne oparte o odnawialne źródła energii. W budynku zastosowano wysokosprawne ogrzewanie i chłodzenie podłogowe znajdujące się w płycie fundamentowej budynku i w podłodze na piętrze. Źródłem ciepła i chłodu, jak również ciepłej wody użytkowej jest gruntowa pompa ciepła. Natomiast energia elektryczna do pompy (jak i do wszystkich urządzeń elektrycznych w domu) jest dostarczana z instalacji fotowoltaicznej umiejscowionej na dachu.

Czy budowa domu pasywnego się opłaca?

Z naszego doświadczenia wynika, że inwestorzy nie postrzegają budowy domu jako coś, co ma być opłacalne, a raczej jako potrzeby, które muszą zaspokoić lub marzenia, które chcą zrealizować. Pytanie powinno więc raczej brzmieć: „czy zastosowanie standardu pasywnego w nowo budowanym domu się opłaca?” Na tak postawione pytanie odpowiedź jest jedna: „Tak!” Koszty energii ciągle rosną, powodując nie tylko coraz większe obciążenie rodzinnego budżetu, ale olbrzymią niepewność i stres o przyszłość.

Jak szybko zwraca się taka inwestycja, zależy od wielu czynników jak: wielkość domu, położenie działki, skomplikowania bryły itd. Jedno jest pewne, każdy wzrost cen nośników energii powoduje, że opłacalność zastosowania standardu pasywnego jest coraz wyższa. By to rzetelnie ocenić, należy spojrzeć na „opłacalność” standardu pasywnego w znacznie szerszej perspektywie niż tylko porównanie kosztów inwestycyjnych i zaoszczędzonej energii.

Każdy dom jest miejscem, w którym mieszkamy, odpoczywamy, pracujemy, wychowujemy dzieci. W domach spędzamy 70% naszego czasu, a od wybuchu pandemii COVID-19 nawet więcej. Dlatego komfort, zdrowie i jakość życia, które oferuje standard pasywny ma kluczowe znaczenie, a walory takich domów przewyższają wszystkie domy tzw. tradycyjne. Powyższe korzyści są trudno wyceniane, ale przecież mają ogromną wartość. Jaką wartość ma fakt, że w domach w standardzie pasywnym panuje zawsze stała – komfortowa temperatura niezależnie od pory roku i pogody na zewnątrz? Albo, że dzieci mogą swobodnie pełzać, biegać na bosaka, siedzieć lub leżeć na podłodze, ponieważ jego wszystkie wewnętrzne powierzchnie mają przyjemną temperaturę pozwalającą na jej pełne wykorzystanie, niezależnie od temperatury na zewnątrz? Albo, jaką wartość ma to, że w domach pasywnych zawsze jest świeże powietrze, które pozwala mieszkańcom na szybszą regenerację i wydajniejszą pracę? Jest ono czystsze i zdrowsze od powietrza na zewnątrz, ponieważ jest przefiltrowane, a przez to pozbawione pyłków, pyłów i owadów.

Jest też inny aspekt odpowiedzi na to pytanie. Każdy dom jest inwestycją, czyli lokatą środków na dłuższy czas. Dlatego ważne jest, by wartość tej inwestycji rosła lub co najmniej utrzymywała się w czasie. Standard pasywny również w tym pomaga. Dzięki temu, że budynki w standardzie pasywnym cechują się wyższą jakością zarówno projektu, jak i wykonania – budynki wolniej ulegają degradacji pod wpływem czynników pogodowych, a przez to wymagają rzadszych remontów. Co więcej, najwyższa klasa energooszczędności powoduje, że budynki te przez długie dziesięciolecia będą spełniały wszystkie wymagania prawne co do efektywności energetycznej. To bardzo istotne. Przepisy dotyczące wymaganej charakterystyki energetycznej budynków co kilka lat się zmieniają i są coraz bardziej restrykcyjne. A ponieważ wartość domów budowanych dziś, będzie w przyszłości wyznaczana na podstawie wartości domów budowanych według przyszłych przepisów, to jeśli teraz nie zainwestujemy w standard pasywny, to w przyszłości nasz dom będzie miał na rynku znacznie niższą wartość. Koszt termomodernizacji i przystosowania budowanych dziś domów do obowiązujących przepisów jest zawsze wielokrotnie wyższy niż wybudowanie domu w wysokim standardzie od początku.

Podsumowując, standard pasywny opłaca się i to na wielu płaszczyznach.

Dom Kontrastowy został wykonany z zastosowaniem prefabrykowanej konstrukcji drewnianej. Dlaczego właśnie w tej technologii? Czy to był pomysł inwestora, czy Państwa inicjatywa?

To była wspólna decyzja inwestora i architektów. Analizowaliśmy i omawialiśmy różne technologie budowy. Na koniec, korzyści związane z prefabrykacją konstrukcji drewnianej przekonały inwestorów do tej właśnie technologii. Dwoma głównymi czynnikami, które przemawiały za wybraną technologią były: elastyczność budowy w szkielecie drewnianym pozwalająca na stosunkowo łatwą budowę niespotykanej bryły Domu Kontrastowego oraz szybkość budowy. Ten drugi aspekt był ważny również z powodu zmniejszenia uciążliwości budowy dla sąsiadów: krótszy czas budowy oznacza mniejszy hałas, mniej zanieczyszczeń i krótsze blokowanie dróg dojazdowych.

Jakie są zalety i ograniczenia prefabrykowanego budownictwa drewnianego?

Oprócz zalet wymienionych wcześniej, prefabrykacja elementów budowlanych w fabryce daje lepsze możliwości kontroli jakości budowy. Dokładność dopasowania elementów ma kluczowe znaczenie w przypadku budynków pasywnych, gdyż wpływa ona na szczelność powietrzną przegród. Dodatkowo prefabrykacja pozwala na ograniczenie ilości odpadów budowlanych oraz ograniczenie kosztu transportu materiałów na budowę. Takie podejście do procesu budowy, dodatkowo ogranicza zużycie tzw. energii szarej, a tym samym redukuje emisję CO2 i zmniejsza negatywne oddziaływanie na klimat podczas całego cyklu życia.

Sam budulec w postaci drewna i materiałów drewnopochodnych użytych w konstrukcji i izolacji ma ogromne zalety ograniczenia oddziaływania na środowisko. Drewno to surowiec odnawialny o niskim, zbliżonym do zera śladzie węglowym. Jest to materiał, który bardzo dobrze wpisuje się w obecną walkę z kryzysem klimatycznym.

Ograniczeniem samej technologii prefabrykacji drewnianej jest wielkość możliwych do budowy obiektów. Ze względów konstrukcyjnych, większość z nich nie przekracza pięciu kondygnacji. Na świecie jest co prawda kilka obiektów przeczących tej regule, jednak zwykle budynki te stosują hybrydowy system konstrukcyjny wykorzystujący mieszankę innych materiałów, co sprawia, że inwestycje tego rodzaju są droższe.

Czy każdy projekt może zostać wykonany w technologii prefabrykowanej?

W technologii prefabrykatów drewnianych może być wykonany każdy projekt, z wyjątkiem wysokościowców, o czym wspominałem wcześniej. W tej chwili wracają do łask również technologie prefabrykacji betonowej, które nie mają praktycznie żadnych ograniczeń co do wysokości budynków, choć, co trzeba podkreślić – oddziaływają znacznie bardziej na środowisko na etapie budowy i rozbiórki niż prefabrykacja drewniana.
 

Budynki użyteczności publicznej mogą być nowoczesne, energooszczędne a także ekologiczne dzięki zastosowaniu naturalnych materiałów budowlanych. O budownictwe drewnianym rozmawimy z firmą Ekoinbud, laureatem nagrody specjalnej w konkursie Ministerstwa Klimatu i Środowiska.

Dlaczego budynek szkoły w Zespole Kształcenia i Wychowania w Stężycy, nagrodzony nagrodą specjalną w konkursie Ministerstwa Klimatu i Środowiska, został wykonany w technologii budownictwa drewnianego? 
Czy technologia była narzucona przez inwestora, czy zadecydowały o tym inne względy? 

Inwestor od początku wybrał technologię opartą o ekologiczną konstrukcję drewnianą. 
To nowoczesna gmina, która chciała wykonać budynek nowoczesny, ekologiczny a także energooszczędny. Stężyca to środek Kaszub i w takim miejscu ekologia jest nawet ważniejsza niż w mieście. Dlatego też inwestor, który ma wokół siebie jeziora i lasy chciał wybudować obiekt energooszczędny z naturalnych materiałów.

Co stanowiło największe wyzwanie podczas projektowania i rozbudowy szkoły w Stężycy? 

Połączenie starej szkoły z nową, czyli sprostanie wymaganiom przeciwpożarowym. Poradzono sobie z tym problemem poprzez zastosowanie materiałów o podwyższonej ognioodporności oraz rozwiązań systemowych. Problemem była także mała działka, ale przez przemyślane działania udało się zrealizować tą inwestycję. Dla samej budowy problem stanowiła piwnica, w której znajdowały się szatnie. Kondygnacje podziemne zawsze są trudniejsze, bardziej czasochłonne i na pewno finalnie droższe. 
Priorytetem było wykonanie zabezpieczenia fundamentów istniejącej szkoły poprzez wykonanie palisady wzdłuż linii granicy wykopów pod nowy budynek. Bez powyższych prac budynek istniejącej szkoły mógłby częściowo zsunąć się do wykopu.

Jakie rozwiązania zastosowano, by budynek był niskoemisyjny i energooszczędny?

Cała konstrukcja budynku (poza częścią podziemną) wykonana jest w technologii prefabrykatów drewnianych, wypełnionych materiałem termoizolacyjnym. Zastosowanie ekologicznych włókien drzewnych jako izolacji oraz materiałów drewnopochodnych, stanowiących szkielet budynku pozwala na komfortowe użytkowanie ciepłego budynku bez wilgoci technologicznej. Wykorzystywane przez nas materiały izolują efektywnie ściany zewnętrzne i dach budynku w okresie zimowym, jednocześnie chronią przed ciepłem zewnętrznym latem. Przy całkowitej dyfuzyjności materiału powodującej oddychanie ścian, uzyskujemy najwyższy komfort pomieszczeń wewnątrz obiektu, a powstały klimat sprzyja również alergikom. Budynek posiada również fotowoltaikę.

Jak wygląda kwestia utrzymania obiektu użyteczności publicznej wykonanego w technologii drewnianej? Czy opłaty są niższe niż w przypadku obiektu murowanego?

Kwestia utrzymania obiektu wykonanego w technologii drewnianej prefabrykowanej jest zbliżona do budynku wykonanego w technologii tradycyjnej murowanej. 
Zasadniczą różnicą, a zarazem niewątpliwym atutem są niższe koszty zużycia energii potrzebnej do ogrzania obiektu. Niski współczynnik przenikalności ciepła przegród budynku, a także innowacyjne materiały izolacyjne wykorzystywane przy budowie ścian gwarantują obniżenie kosztów ogrzewania naszych budynków nawet o 60% w stosunku 
do obiektów wznoszonych w technologii murowanej lub żelbetowej. Stosujemy naturalne, oddychające materiały, które pozwalają uniknąć zagrzybienia oraz skraplania pary wodnej na ścianach.

Czy obiekty wykonane w technologii drewnianej są zdrowsze dla jego użytkowników niż obiekty murowane? 

Projektując budynki modułowe stosujemy przede wszystkim energooszczędne i ekologiczne materiały izolacyjne pochodzące z naturalnych włókien drzewnych certyfikowanych systemów. Cechują się one m.in. pełną dyfuzyjnością, powodującą „oddychanie” ścian, co prowadzi do uzyskania wyjątkowego komfortu wewnątrz pomieszczeń (m.in. stała temperatura) tworząc przyjazny i ekologiczny mikroklimat.

Wykorzystywane materiały niezwykle efektywnie izolują ściany zewnętrzne i dach budynku w okresie zimowym i chronią przed ciepłem zewnętrznym latem, co prowadzi 
do uzyskania znacznych oszczędności związanych z ogrzewaniem i wychładzaniem budynku.

Jak długo zajęło wzniesienie budynku?  

Budynek wzniesiono w 5 miesięcy, przy czym najwięcej czasu zajęła część dotycząca robót ziemnych oraz kondygnacji podziemnej.

Coraz częściej mówi się z naszym kraju o gospodarce o obiegu zamkniętym. W jaki sposób drewniane elementy konstrukcyjne mogą zostać wykorzystane po zakończeniu cyklu życia budynku, aby nie generować odpadów? 

Tak, cykl życia jest coraz bardziej popularny. Można powiedzieć, że w naszej technologii około 40-50% konstrukcji budynku jest zupełnie naturalna, więc jej recykling jest nieodczuwalny dla środowiska. Możliwe jest również ponowne użycie materiałów z rozbiórki (np. ściany). Pozostałości można utylizować jak drewno.

Jakie są główne przeszkody w rozwoju technologii budownictwa drewnianego w naszym kraju? Jaki działania powinny zostać podjęte, aby rozpowszechnić tę technologię?

Nie ma już większych przesłanek natury prawnej czy w zakresie dokumentacji, by nie budować w tej technologii.

Największy problem to w dalszym ciągu mentalność polskiego inwestora, który w odróżnieniu od tego, co jest na Zachodzie czy w Skandynawii obawia się jakości obiektu wykonanego w technologii opartej o konstrukcje drewniane.
 

Powszechnie wiadomo, że drewno jest wytrzymałym materiałem, który ma szerokie zastosowanie. Budynki drewniane są ekologiczne i wyróżniają się krótkim czasem budowy. Wykorzystywane w domach z drewna nowoczesne technologie pozwalają żyć w zgodzie z naturą i zapobiegać zmianom klimatycznym. Przykładem na połączenie ekologicznego budulca i dbania o środowisko jest dom kultury Sara w Szwecji – olbrzymi obiekt wybudowany z drewna i aluminium.

Najwyższy na świecie drewniano-aluminiowy budynek powstał w północnej Szwecji. Ma dwadzieścia pięter, co daje około 75 metrów wysokości, mieści w sobie salę koncertową, spa i hotel. 

Dom kultury 

Budynek Sara Kulturhus to miejsce wystaw, koncertów, spektakli i bankietów. Spotykają się tam mieszkańcy miasta oraz goście z całej Szwecji i zagranicy. Obiekt składa się z dwóch części. Niska czteropiętrowa baza z salami konferencyjno-widowiskowymi powstała z prefabrykowanego drewna wzmocnionego płytami betonowymi rozkładającymi ciężar wieży. 80-metrowa część hotelowa zbudowana jest z prefabrykowanych drewnianych modułów z panoramicznymi przeszkleniami, odbijającymi niebo. Dzięki temu wydaje się, jakby wieża z luksusowymi pokojami, restauracją i spa unosiła się nad domem kultury. Budynek stanowi wizytówkę gminy Skellefteå i jest przykładem na zastosowanie drewna jako budulca uniwersalnego, nie tylko dla niskiego budownictwa mieszkaniowego, ale również wysokich obiektów użyteczności publicznej.

Ekologiczne rozwiązania

W energooszczędnym budynku wykorzystano wiele rozwiązań przyjaznych środowisku. Podczas konstruowania elewacji domu kultury zastosowano podwójne przeszklenie, które zwiększa efektywność energetyczną obiektu. Ściany fasady posiadają izolator z polietylenu, który daje bardzo dobrą izolację termiczną i akustyczną. Budynek ma dach pokryty roślinnością,  jest więc nie tylko neutralny emisyjnie, ale oczyszcza środowisko z gazów cieplarnianych. Drewno użyte podczas budowy obiektu  może zmagazynować nawet 9 mln kg CO2 . Drewnianą konstrukcję zaprojektowano tak, by maksymalnie ograniczyć zanieczyszczenie powietrza. Budynek ogrzewa głębinowa pompa ciepła, a elektryczność zapewniają panele fotowoltaiczne o łącznej powierzchni 1,2 tys. m2. Centrum kultury, które zajmuje cztery dolne poziomy budynku, zbudowano ze słupów i belek wykonanych z drewna klejonego warstwowo bez użycia betonu. Dzięki temu czas budowy skrócił się o około 60% i znacznie  ograniczono emisję dwutlenku węgla do atmosfery. 

Recykling po szwedzku

Ponowne wykorzystanie używanych przedmiotów jest bardziej przyjazne dla środowiska niż kupowanie nowych. Pracownicy domu kultury Sara zagospodarowali stare, ale solidne i wysokiej jakości drewniane meble z lat osiemdziesiątych i wykorzystując tkaniny pochodzące z recyklingu wystylizowali je na lata dwudzieste XX wieku. W budynku stoją stare ławki z kaplicy na obrzeżach miasta, a na suficie wiszą żyrandole ze starego hotelu. Skandynawską tradycję budowania z drewna uzupełniono o najnowsze rozwiązania inżynieryjne i zastosowanie recyklingu. W ten sposób obiekt stał się wzorem zrównoważonego projektowania. 

Efektywne zagospodarowanie wód opadowych oraz roztopowych może przynieść wiele korzyści dla lokalnego środowiska naturalnego, a także spore oszczędności dla budżetu domowego. Zmagazynowana deszczówka doskonale sprawdzi się do celów gospodarczych i przemysłowych, z powodzeniem zastępując wodę wodociągową. Znajdzie szerokie zastosowanie nie tylko w gospodarstwach rolnych, ale i domach jednorodzinnych.

Według danych Światowej Organizacji Zdrowia, każdego roku susze dotykają 55 milionów ludzi na całym świecie, a aż 700 milionów jest zagrożonych przesiedleniem w wyniku suszy do 2030 r. Z niedoborem wody już dziś zmaga się zatem 40% światowej populacji. Problem będzie się nadal pogłębiał, jeśli nie zmienimy szkodliwych nawyków związanych z codziennym gospodarowaniem wodą. Poza zwiększeniem efektywności samego użycia wody, warto pomyśleć też o właściwym wykorzystaniu wody deszczowej. Efektywne zagospodarowanie deszczówki pomoże rozwiązać problem odprowadzenia jej do kanalizacji, a dodatkowo pozwoli obniżyć rachunki za wodę w gospodarstwie domowym.

Czym jest deszczówka?

W skład wody deszczowej wchodzą makroelementy, pyłki roślinne i różnego rodzaju pierwiastki oraz sole mineralne. Należy pamiętać, że deszczówka nie nadaje się do spożycia, chociaż jest uznawana za wodę miękką. Idealnie sprawdzi się natomiast na potrzeby przemysłowe i gospodarcze.

Jak zbierać i magazynować wodę deszczową?

Deszczówkę najłatwiej przechwytywać z dachów, balkonów i tarasów. Następnie można ją magazynować w zbiornikach naziemnych lub podziemnych. 

Wykorzystanie

Deszczówka może służyć do podlewania roślin. Nadaje się także do prac porządkowych. Można nią opłukać samochód, elewację, chodnik. W miękkiej wodzie opadowej bardzo dobrze rozpuszczają się detergenty, dlatego idealnie sprawdzi się do sprzątania i prania. Ponadto, deszczówki można używać do spłukiwania toalety, wymaga to jednak przebudowy instalacji, czyli zamontowania filtrów i elektrycznej pompy wprowadzającej wodę do instalacji wewnętrznej. 

Odpowiednie zagospodarowanie deszczówki przekłada się na poprawę lokalnego bilansu wody.  W wyniku nadmiernego uszczelnienia gruntu (przez kostki brukowe, asfalt, czy beton) wody opadowe kierowane są do kanalizacji, skąd szybko odpływają do rzek, a następnie trafiają do mórz i oceanów, podnosząc ich poziom. Na obszarach intensywnie zabudowanych o nieprzepuszczalnych powierzchniach, podczas gwałtowanych deszczy mogą powstawać lokalne podtopienia. Tę sytuację w znaczącym stopniu poprawi spowolnienie odpływu wody deszczowej, które odciąży systemy kanalizacyjne i zatrzyma wodę w miejscu opadu, rozszerzając mały obieg wody. Poprzez zastosowanie rozwiązań wspierających bioretencję, w postaci ogrodów deszczowych, kwietnych łąk, możemy aktywnie wspierać ochronę zasobów wodnych w całym kraju. W miastach taką funkcję mogą pełnić ogrody deszczowe, zasilane wodą opadową, zielone dachy, czy ażurowe chodniki. 

Ogród deszczowy to nasadzenia rodzimych roślin (dobrze funkcjonujących w środowisku podmokłym) na podłożu o dobrej przepuszczalności i chłonności wody. Podłoże takiego ogrodu składa się z gruboziarnistych piasków i skał porowatych, jak wapienie, żwir, kamienie czy skały wulkaniczne. Woda zasilająca ogrody deszczowe jest odprowadzana z powierzchni nieprzepuszczalnych tj.: dachy, drogi, chodniki czy tarasy. Wyróżniamy dwa rodzaje ogrodów deszczowych: w pojemnikach i gruncie. Dodatkowo ogrody w gruncie mogą infiltrować zebraną wodę deszczową dalej w głąb podłoża lub zostać odizolowane od niego za pomocą folii.

Podczas zakładania ogrodu i wyboru jego lokalizacji warto zwrócić uwagę na potrzebę jego odizolowania warstwą chroniącą budynek przed przesiąkaniem wody deszczowej do fundamentów. Ponadto wybrana lokalizacja ogrodu deszczowego nie powinna przeszkadzać w dostępie do urządzeń technicznych, ingerować w system korzeniowy drzew czy znajdować się blisko przebiegających instalacji podziemnych.

Ogrody deszczowe, które są rozwiązaniem błękitno-zielonej infrastruktury (BZI) wpływają na intensywność miejskiej wyspy ciepła, podnoszą wilgotność powietrza i oddają stopniowo wilgoć do atmosfery obniżając lokalnie temperaturę i poprawiając w ten sposób mikroklimat. Ochrona i zwiększanie terenów zielonych w strukturze przestrzennej miasta jest szczególnie istotne podczas fali upałów, kiedy efekt miejskiej wyspy ciepła może stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia.

Rośliny ogrodów deszczowych

Ważną kwestią funkcjonowanie takiego ogrodu są oczywiście rosnące w nim odpowiednie rośliny. Zaleca się stosować rośliny wieloletnie różnych gatunków, określanych jako hydrofitowe i higrofitowe, czyli rośliny wodolubne związane ze strefą bagienną obrzeży stawów i cieków. Powinny to być gatunki charakterystyczne dla mokrych łąk, które dobrze tolerują okresy suszy i zalewania. Zaleca się stosowanie roślin wieloletnich, aby uniknąć corocznych nasadzeń, które mogą naruszać warstwy drenujące.

Wśród roślin nadających się do nasadzeń takich ogrodów możemy wymienić trzcinę pospolitą, tatarak zwyczajny czy żabieniec, ale również rośliny z gatunku bylin, krzewów a nawet drzew – olsza czarna i szara, czeremcha pospolita i szereg odmian wierzby.

Rośliny występujące w ogrodach deszczowych muszą dobrze znosić nie tylko zalewanie i stanie w płytkiej wodzie, ale również muszą sobie radzić z warunkami okresowo suchymi. Dzięki dobrej zdolności do zatrzymywania i przechwytywania wody oraz odpowiednim podłożu susze i ulewy nie będą wpływać na ich wzrost i wegetację.

Dodatkową zaletą takich ogrodów jest możliwość zintegrowania ich z funkcjonującą infrastrukturą hydrotechniczną. Może to być wylot rynny lub rów retencyjny. W ten sposób ogród będzie dobrze zasilany, a także będzie oczyszczał wodę przed dalszym jej odprowadzeniem do gruntu lub cieków i zbiorników wodnych.

Typy ogrodów deszczowych

Istnieje szereg rozwiązań i modeli ogrodów deszczowych. Najczęściej spotykane dwa typy to: ogród infiltrujący określany ogrodem suchym i ogród szczelny zwany mokrym lub wyściełanym folią.

Ogród infiltrujący najlepiej sprawdza się na terenie przepuszczalnym dla wody i powinien być umiejscowiony z dala od budynku, aby zapobiec uszkodzeniu jego fundamentów. W takim ogrodzie woda swobodnie przenika głębiej do gleby.

Z kolei szczelny ogród deszczowy umiejscawia się na terenach o niskiej przepuszczalności, na przykład na gruntach gliniastych. To ogród zagłębiony w ziemi ze szczelnym dnem, wyposażony w rurę drenującą, która umożliwia odprowadzenie nadmiaru wody celem uniknięcia szybkiego przepełnienia.

Ogrody deszczowe mogą być wykonywane zarówno przez miasta, jaki i spółdzielnie mieszkaniowe, wspólnoty, przedsiębiorców czy osoby prywatne. Przed założeniem takiego ogrodu warto sprawdzić możliwe dofinansowania, które mogą obniżyć koszt poniesionych nakładów. Ponadto warto skorzystać z dobrych i sprawdzonych praktyk w zakresie zakładania ogrodów deszczowych. Na stronach internetowych miast czy NGOs znajdziemy liczne poradniki dotyczące zakładania własnych ogrodów deszczowych, które mogą ułatwić i ograniczyć nakład prac.

Gdzie możemy zobaczyć ogrody deszczowe?

Ogrodami deszczowymi może się pochwalić coraz więcej miast. Powstają w ramach różnych proekologicznych projektów edukacyjnych i warsztatowych. 
W Gdyni przy ulicy Świętojańskiej powstał taki ogród i zasilany jest deszczówką pochodzącą z dachu budynku. Woda spływa specjalnie wyprofilowanymi spustami rynnowymi i zasila zbiornik z roślinami.

W Bydgoszczy przy zabytkowym pałacyku na terenie Muzeum Wodociągów powstał pokazowy ogród deszczowy. Na terenie o powierzchni około 400 m2 zaadaptowano teren w taki sposób, aby rośliny umieszczone w donicach i nieckach były podlewane wodą deszczową spływającą z dachu budynku. 

W Krakowie w ramach warsztatów na terenie ogródków działkowych ROD „Wisła” przy ul. Klasztornej uczestnicy poznali korzyści płynące z posiadania ogrodów deszczowych i stworzyli trzy zbiorniki na wodę opadową.

Zamość z kolei założył dwa ogrody deszczowe przy budynkach użyteczności publicznej, które zrealizowano w formie warsztatów dla dzieci i dorosłych. Przy Szkole Podstawowej nr 6 stanął ogród deszczowy w donicy z kompozytu, zaś ogród deszczowy w gruncie wraz z rabatą kwietną powstał przed wejściem głównym do siedziby Klubu „Senior z wigorem” przy OSiR Zamość.

Jeśli temat ogrodów deszczowych i niewątpliwych korzyści, jakie ze sobą niosą, wzbudził Państwa zainteresowanie, to w Internecie jest mnóstwo obszernych opracowań i przewodników. Zawierają nie tylko wyczerpujące informacje, jak krok po kroku zbudować ogród deszczowy. Znajdują się tam również porady dotyczące właściwego doboru roślin, odpowiedniej lokalizacji oraz instrukcje, jak prawidłowo o taki ogród dbać.  
Ogród deszczowy to nie tylko piękny element krajobrazu, ale także skuteczne narzędzie adaptacji, które pomaga w zarządzaniu wodą deszczową i redukuje erozję gleby. Stale zwiększająca się liczba ogrodów deszczowych pokazuje, że jest to nie tylko ekologiczny trend. To także dowód na to, że takie konstrukcje są potrzebne nam i środowisku, w którym żyjemy. Tym bardziej, że ogród deszczowy przyczyni się do wzrostu bioróżnorodności, poprawy jakości powietrza oraz zwiększy atrakcyjność miejsca, w którym będzie osadzony. Dlatego warto rozważyć założenie ogrodu deszczowego jako wyjątkowego elementu aranżacji krajobrazu.

Źródła:
https://www.imgw.pl/sites/default/files/2021-06/imgw_komunikat_0623-niebezpiczna-pogoda.pdf
https://klimada2.ios.gov.pl/pokaz-ogrody-deszczowe/
https://sendzimir.org.pl/wp-content/uploads/2021/07/NBS1_1_5_Ogrody-deszczowe-w-pojemnikach.pdf
https://www.gov.pl/attachment/ee154ba6-0200-42e1-a655-d4615d853644

Źródła przykładów:
https://ciee-gda.pl/nasze-realizacje/ogrod-deszczowy/gdynski-ogrod-deszczowy/
https://www.bydgoszcz.pl/rozwoj-i-srodowisko/projekty-miedzynarodowe/cwc-city-water-circles/deszcz-to-zysk-ogrod-deszczowy-przy-muzeum-wodociagow/
https://obywatelski.krakow.pl/aktualnosci/250766,2144,komunikat,ogrod_deszczowy_-_fotorelacja_z_warsztatu_zorganizowanego_w_ramach_inicjatywy_lokalnej.html
https://sendzimir.org.pl/projekty/ogrody-deszczowe-w-zamosciu/
 

Czym są parki kieszonkowe?

Parki kieszonkowe to bardzo małe parki przeznaczone do publicznego wypoczynku. Najczęściej są to niewielkie publiczne tereny zielone zlokalizowane na placach miejskich lub na wydzielonych małych fragmentach gruntów między budynkami. Nazwa "park kieszonkowy" pochodzi od angielskich słów "pocket park". Za najstarszy z parków tego rodzaju uznaje się utworzony w 1967 roku Paley Park w centrum nowojorskiego Manhattanu. Na powierzchni 390 m2 oprócz roślinności i małej architektury znajduje się wodospad mający za zadanie zagłuszać miejski hałas. Polskie prawo nie definiuje jednoznacznie pojęcia parku kieszonkowego, lecz na szczęście nie przeszkadza to w ich tworzeniu. 

Oprócz charakterystycznego, niewielkiego rozmiaru, zazwyczaj zamykającego się w przedziale od 300 do 1000 m2, parki kieszonkowe określa się przez dostępność miejsca pod taką inwestycję. Zakładane są one na niewielkich powierzchniach między budynkami, chodnikami, na skrzyżowaniach, brzegach ulic czy dojściach do parkingów.

Cel parków kieszonkowych

Parki kieszonkowe stanowią najlepsze rozwiązanie na niedobór terenów zielonych w stale rozwijających się miastach. Zabudowa miejska, brak drzew i krzewów powodują, że miejskie warunki klimatyczne stają się coraz mniej przyjazne. Lokalne, zielone oazy pojawiające się w miastach zapewniają mieszkańcom kontakt z naturą nawet na niewielkiej powierzchni i przyczyniają się do łagodzenia zmian klimatu.

Parki kieszonkowe wpływają pozytywnie na estetykę miast, urozmaicając zurbanizowany, betonowy krajobraz. Ponadto powszechnie wiadomo, że zieleń korzystnie wpływa na nasze samopoczucie i ogólny dobrostan psychiczny, dlatego parki kieszonkowe są również komfortowymi miejscami relaksu i integracji mieszkańców.

Przykłady parków kieszonkowych w Polsce

Popularność i pragmatyzm takiej zielonej infrastruktury sprawia, że miasta większe i mniejsze coraz chętniej korzystają z takich zastosowań. Tym bardziej, że można je zrealizować w krótkim okresie a koszty takiej realizacji nie są wysokie.

Jedną z wielu zalet parków kieszonkowych jest możliwość powstawania ich tam, gdzie władze lub właściciele nie mieli wcześniej pomysłu na wykorzystanie niewielkich i zaniedbanych przestrzeni. Jak jednak radzą sobie z takimi wyzwaniami polskie miasta?

W Łodzi dzięki budżetowi obywatelskiemu i przy wsparciu Funduszy Europejskich powstają liczne parki kieszonkowe. Jednym z nich jest park osadzony w miejscu zlikwidowanego parkingu przy skrzyżowaniu ulicy Kilińskiego i Jaracza. Obok starych drzew nasadzono nowe oraz wprowadzono byliny, krzewy i trawy ozdobne. Ponadto zainstalowano ławki, plac zabaw i toaletę publiczną.

W Warszawie w pobliżu przystanku autobusowego przy ul. Glebowej dawny zaniedbany skwer przemieniono w park kieszonkowy, który został sfinansowany w ramach budżetu obywatelskiego. Usunięto zarośla i utworzono swobodne przejście łączące osiedle z przystankiem autobusowym, zastosowano nawierzchnię przepuszczającą wodę, powstały drewniane meble, a w specjalnych donicach posadzono dodatkowe rośliny oraz zamontowano stojaki rowerowe.

We Wrocławiu w ramach projektu „Grow Green” na Ołbinie powstało siedem parków kieszonkowych, zielone ściany i ulica. Projekt zrealizowano w ramach programu Horyzont2020. Na ulicy Daszyńskiego zasadzono 41 drzew, ponad 900 krzewów oraz ponad 300 pnączy. Podwórka otrzymały nowe nasadzenia odpowiednie do warunków śródmiejskich, bluszcze na ścianach, a także dodatkowe błękitno-zielone rozwiązania, które powinny pomóc w walce ze zmianami klimatu tj. ogrody deszczowe. Zainstalowano także miejsca do zabawy dla dzieci, wybieg dla psów, ławki i stojaki rowerowe. 

Źródła przykładów:

• https://www.architekturaibiznes.pl/nowy-park-kieszonkowy-w-lodzi,12100.html
• https://zzw.waw.pl/2019/10/14/park-kieszonkowy-w-wilanowie-wypoczynek-wsrod-zieleni/
• https://www.wroclaw.pl/prezydent-wroclawia/parki-kieszonkowe

Źródła:

• https://klimada2.ios.gov.pl/miejskie-wyspy-ciepla/
• https://sendzimir.org.pl/projekty/szkola-przyjazna-klimatowi/
• https://urbnews.pl/parki-kieszonkowe-sposob-ksztaltowania-zieleni/
• https://www.gov.pl/attachment/3fbb6a1c-1351-4378-84cd-7631c41654cf
   

Współczesne miasta mierzą się z wieloma wyzwaniami związanymi ze zmianami klimatu. O tym jak sobie z nimi radzić i dobrych praktykach w zakresie błękitno-zielonej infrastruktury rozmawiamy z Katarzyną Fornal-Urbańczyk – inspektor w Wydziale Gospodarki Komunalnej i Ochrony Środowiska.

1.    Z jakimi wyzwaniami związanymi ze zmianami klimatu mierzy się Zamość? 

Zamość stoi przed wieloma wyzwaniami, które dotyczą większości miast w Polsce – czyli odbetonowania silnie zurbanizowanych przestrzeni, wsparcia bioróżnorodności i zachowania prawidłowej retencji przy kolejnych inwestycjach, zarówno miejskich jak i deweloperskich. Problemem naszego miasta jest także mała ilość urządzonych terenów zieleni. Mamy tylko jeden park miejski, który w sezonie wakacyjnym jest wręcz „zalewany” falą mieszkańców i turystów, którzy szukają chłodniejszego, zacienionego miejsca. 

Kolejnym problemem są liczne wycinki drzew, zarówno w procesie inwestycyjnym jak i przez mieszkańców. Ludzi zgłaszają zamiar usunięcia drzewa, uzasadniając to najczęściej lękiem przez wywróceniem drzewa na nieruchomość. Tylko zapominają, że to często oni doprowadzili do tego, sadząc drzewa niedostosowane wielkością do powierzchni działek czy ograniczając przestrzeń bytową drzew, np. wybrukowaniem większości swojej nieruchomości. To samo dotyczy inwestycji – projektanci skupiają się na elementach budowlanych, projektowanych sieciach podziemnych, itp., nie uwzględniając istniejącego drzewostanu czy przygotowania odpowiedniego podłoża pod nowe nasadzenia. 

2.    Jakie wyzwania zostały zdiagnozowane w ramach przygotowywania Miejskiego Planu Adaptacji dla Zamościa?

W Miejskim Planie Adaptacji dla Zamościa ujęto także ważny problem jakim jest rozwój budownictwa mieszkalnego, który niestety powoduje negatywne zmiany klimatu. Betonowane są całe przestrzenie, a wprowadzane małe nasadzenia, które pełnią jedynie funkcję ozdobną. Ogranicza to stopień retencji prawie do 0. Są też inwestycje na terenach podmokłych, które osiadając na gruncie powodują lokalne podtopienia prywatnych nieruchomości oraz nowopowstałych budynków mieszkalnych wielorodzinnych. W takich miejscach małe, najczęściej obce gatunki nie pomogą w rozwiązaniu problemu. Szpaler „modnych” w Polsce żywotników (tzw. tuj) nie przywróci prawidłowego stopnia retencji, nie oczyści powietrza z zanieczyszczeń i nie zwiększy estetyki terenu.

Na podstawie powyższych wyzwań, można powiedzieć, że naszym największym problemem (ujętym w MPA) jest edukacja ekologiczna mieszkańców, inwestorów, osób odpowiedzialnych za projekty i  inwestycje miejskie oraz osób utrzymujących tereny zieleni. Ten problem dotyczy nie tylko Zamościa, ale i całej Polski. Sadzimy nieodpowiedzialnie – obce gatunki, źle dobrane gatunki do miejsca, zbyt duże drzewa na małych działkach i zbyt małe drzewa na dużych obszarach, wzdłuż dróg czy bulwarów. Ograniczamy się do kilku gatunków, najczęściej różnych odmian żywotników i trawników, wolimy słuchać dźwięki kosiarki, a nie przyrody na niekoszonych łąkach kwietnych. Nieświadomie zabijamy bioróżnorodność, co z kolei prowadzi do zmian klimatu. 

3.    Jak Zamość radzi sobie z tymi wyzwaniami? 

Miasto Zamość od kilku lat wychodzi naprzeciw tym wyzwaniom, podejmując wiele przedsięwzięć, zarówno miejskich, jak i w ramach ekologicznych projektów, w których uczestniczy. 

Jako priorytet ustanowiliśmy sobie edukację mieszkańców poprzez podniesienie poziomu świadomości ekologicznej, upowszechnienie wiedzy dot. towarzyszącym nam zmianom klimatu i kształtowaniu naturalnych postaw pro środowiskowych, mających wpływ na zrównoważony rozwój społeczeństwa – przede wszystkim dzieci i młodzieży. Pragniemy uświadomić mieszkańcom Zamościa, że życie w mieście może oferować funkcjonowanie w środowisku o wysokiej jakości,  a rozwiązaniem problemu nie jest ucieczka na przedmieścia, lecz praca nad „odbetonowaniem i zazielenianiem” terenów zurbanizowanych i kształtowanie wspólnej (klimatycznej) odpowiedzialności mieszkańców. 

Kolejne działania to głównie zadania inwestycyjne zapisane w MPA, które realizujemy w miarę posiadanych środków w budżecie lub przy współpracy z podmiotami zewnętrznymi, np. stowarzyszeniami czy lokalnymi przedsiębiorcami.

4.    Jakie działania w zakresie adaptacji do zmian klimatu są podejmowane w mieście? 

Większość działań miasta Zamość w kierunku adaptacji do zmian klimatu jest reakcją na aktualne potrzeby, zarówno mieszkańców jak i obserwacji otaczającego nas środowiska. Kiedy kilka lat temu obserwowaliśmy coraz dłuższe okresy suszy – postanowiliśmy ograniczyć koszenie i założyć pierwsze łąki kwietne w mieście. Gdy zamojskie rodziny zgłaszały potrzebę nasadzeń zacieniających na placach zabaw – posadziliśmy ozdobne drzewa, będące jednocześnie pokarmem dla owadów i zwierząt. Zrezygnowaliśmy z chemicznych oprysków na komary i kleszcze, by ochronić pożyteczne owady i małe zwierzęta. Dodatkowo przygotowaliśmy hotele dla owadów, budki lęgowe dla jerzyków i domki na zimę dla jeży. 

Obecnie przygotowujemy pod uchwałę Rady Miasta dokument „Standardy utrzymania terenów zieleni w miastach”, który został opracowany przez 35 polskich miast we współpracy z ekspertami. Standardy, uwzględniają najwyższą jakość prac pielęgnacyjnych zieleni w mieście, gdzie na równi stawiane są estetyka, czystość i trwałość miejskiej zieleni z dbałością o jej funkcje związane z retencją wód opadowych, adaptacją miast do zmian klimatu i ochroną różnorodności biologicznej. Ważnym elementem w tym opracowaniu jest planowany wzrost jakości świadczonych usług i wprowadzenie ujednoliconych wytycznych w procesach inwestycyjnych. W tym przypadku najlepszym rozwiązaniem byłoby wprowadzenie tych wytycznych rządowym rozporządzeniem lub ustawą, która obligowałaby wszystkie samorządy i inwestorów do prawidłowego zarządzania terenami zielonymi i zahamowała negatywne zmiany klimatu.
 Podejmując wyzwania klimatyczne, miasto Zamość stara się dotrzeć do jak największej liczby mieszkańców. Realizujemy to, włączając różne grupy wiekowe w ekologiczne wydarzenia, takie jak zakładanie łąk kwietnych, sadzenie drzew czy warsztaty z zakładania ogrodów deszczowych. 

Utworzenie ogrodów deszczowych było odpowiedzią na zgłaszane przez mieszkańców problemy z adaptacją deszczówki w swoim ogrodzie, rozwiązaniem dla nieodpowiednio odprowadzanej deszczówki z budynków użyteczności publicznej, czy znalezieniem pomysłu dla terenów zielonych niezagospodarowanych, gdzie brak jest środków na bieżące utrzymanie i pielęgnację. Zwłaszcza, że trwała pandemia, która miała w tym przypadku plusy, bo zaczęliśmy dbać o swoje ogrody i szukać oszczędności w kosztach zużywania i odprowadzania wody. 

5.    Jaką rolę pełnią ogrody deszczowe na terenach miejskich? 

Ogród deszczowy, dzięki specjalnie dobranym gatunkom roślin i warstwom filtracyjnym, spełnia nie tylko funkcję estetyczną, ale przede wszystkim zagospodarowuje wodę opadową z powierzchni większej niż sam ogród, zapobiega obniżaniu wód gruntowych i lokalnym podtopieniom podczas nawalnych opadów. Oczyszcza on wodę z zanieczyszczeń pochodzących z dróg, chodników i innych nieprzepuszczalnych nawierzchni. Ogrody takie, można zakładać na terenach silnie zurbanizowanych, bez powierzchni biologicznie czynnej czy na małych przestrzeniach „zielonych” przy domu. Ogrody nie wymagają podlewania ani wymiany sadzonek. Nasadzenia są dobierane tak, aby adaptować deszczówkę, ale i wspierać bioróżnorodność. Zagospodarowana przestrzeń jest bezobsługowa, woda opadowa zostaje w pełni wykorzystana w miejscu opadu, a pięknie kwitnące rośliny przyciągają mieszkańców i turystów. 
Jesteśmy dumni, że dzięki założeniu ogrodu deszczowego w pojemniku i gruncie, udało nam się stworzyć modelowe rozwiązania dla innych obiektów w mieście i dla prywatnych nieruchomości. Młodzież ze szkoły, stopniowo powiększa teren zielony wokół pojemnika i chętnie spędza tam czas podczas lekcji w zielonej klasie. Wzrosła też estetyka otoczenia budynku ośrodka sportu, które jest najchętniej fotografowanym „zielonym” rozwiązaniem w mieście. Często dostajemy zapytanie od Zamościan o gatunki roślin tam posadzonych, a od przedstawicieli innych samorządów, w jaki sposób zostały one wykonane. Szukają oni także „wsparcia” w zakresie wiedzy technicznej dot. zakładania łąk kwietnych, form wsparcia i warsztatowej edukacji mieszkańców.

6.    Czy mieszkańcy Zamościa angażują się w planowanie i realizację działań adaptacyjnych? Czy uczestniczyli w powstaniu ogrodów deszczowych?

Miasto Zamość wychodzi z założenia, że włączając mieszkańców w inicjatywy działań na rzecz klimatu, przemiana zachodzi nie tylko w przestrzeni miejskiej, ale i w naszych dotychczasowych złych nawykach.
Mieszkańcy Zamościa chętnie angażują się w ekologiczne działania, od teorii do praktyki. Jeszcze kilka lat temu, to Urząd wychodził z inicjatywą takich działań. Obecnie placówki oświatowe, stowarzyszenia, różnego rodzaju organizacje społeczne czy prywatni przedsiębiorcy, sami zgłaszają się do nas z prośbą o włączenie ich w miejskie akcje na rzecz klimatu. 

Co roku organizujemy ekologiczne warsztaty podczas wydarzeń miejskich, promujemy błękitno-zieloną infrastrukturę, wspieramy bioróżnorodność gatunkową czy promujemy zrównoważony transport miejski. Stawiamy na praktyczne podejście do tych działań, włączając na każdym etapie uczestników danej akcji. Wspólnie z przedszkolakami zakładaliśmy łąki kwietne, z uczniami budowaliśmy zielone klasy i ogrody sensoryczne przy placówkach, a z całym przekrojem grup wiekowych tworzyliśmy Zielone płuca dla Zamościa sadząc ponad 200 drzew przy ścieżkach rowerowych.
Przykładem integracyjnych działań były przeprowadzone w październiku 2020 roku dwudniowe warsztaty z zakładania ogrodów deszczowych. Wspólnie z mieszkańcami i uczniami zamojskich szkół zostały zrealizowane dwie formy takich ogrodów: pojemnikowy i ziemny. Zadaniem warsztatów był pokazanie mieszkańcom Zamościa jak sami mogą wykonać taki ogród i jaki jest jego cel. Wzór do naśladowania dali dyrektorzy zamojskiego magistratu i radni RM Zamość, którzy chętnie chwycili za łopaty i włączyli się w tworzenie nagrodzonego, m.in. w konkursie ECO-MIASTO, pierwszego w woj. lubelskim ogrodu deszczowego.
Warsztaty zostały przeprowadzone przez przedstawicieli Fundacji Sendzimira z Warszawy, w ramach udziału miasta Zamość w projekcie, który umożliwiał wymianę doświadczeń związanych z adaptacją i działaniami na rzecz klimatu pomiędzy miastami/gminami w Polsce i europejskimi krajami.

7.    Ogrody deszczowe w Zamościu powstały w  ramach projektu BEACON. Jaki jest cel tego projektu? 

BEACON (Bridging European and Local Climate Action) miał na celu promocję działań na rzecz ochrony klimatu oraz ułatwienie wymiany doświadczeń pomiędzy rządami oraz samorządami i szkołami w siedmiu krajach Europy. Umożliwiał on zwiększenie świadomości i  wiedzy na temat zmian klimatu oraz opracowanie działań mogących im przeciwdziałać. Uczestnictwo w projekcie wsparło lokalną promocję kultury dbałości o środowisko poprzez rozwój błękitno–zielonej infrastruktury („zielone” klasy, ogrody deszczowe), wsparcie zrównoważonego transportu („zielone” ścieżki rowerowe, zielone trakty piesze zmniejszające temperaturę w mieście itp.) czy efektywne wykorzystanie energii (lekcje energetyczne, kampania edukacyjna dot. zmniejszenia zużycia i kosztów energii).

Program, który także dużo wniósł do naszych planów na rzecz adaptacji do zmian klimatu, to Zielony Lider. W trakcie programu, wspólnie z ekspertami opracowaliśmy koncepcję adaptacji deszczówki na zamojskim osiedlu. Problemem, z którym chcieliśmy się zmierzyć są lokalne podtopienia przy nawalnych deszczach, gdzie planowanym przez nas rozwiązaniem będzie budowa ogrodu deszczowego z naturalnym placem zabaw, który jednocześnie będzie spełniał funkcję zbiornika infiltracyjnego. 

8.    Jakie inne działania w zakresie błękitno-zielonej infrastruktury/odbetonowania są planowane w Zamościu?

Jak już wcześniej wspomniałam, miasto Zamość jest na etapie składania wniosku o dofinansowanie projektu zagospodarowania wody deszczowej na terenie zamojskiego osiedla budynków wielorodzinnych. Poprzez wykorzystanie rozwiązań naturalnej retencji krajobrazowej planuje się stworzenie atrakcyjnej przestrzeni o charakterze rekreacyjnym i zwiększenie bioróżnorodności wśród projektowanych nasadzeń. Celem pośrednim jest też zwiększenie świadomości gospodarowania wodami opadowymi w sposób zrównoważony, z uwzględnieniem roli błękitno - zielonej infrastruktury (NBS). Zabiegi te oparte są na wprowadzeniu szeregu rozwiązań: budowa przelewowych niecek filtracyjnych z ogrodami deszczowymi, zastosowanie swale’i (koryt melioracyjnych) na rzędnej, które spowolnią nurt wody opadowej, budowa ścieżek o nawierzchni przepuszczalnej oraz zastosowanie roślinności zmiennowilgotnej. Elementy te będą uzupełnione o roślinność pożyteczną i jadalną, mostek pozwalający na podziwianie ogrodów podczas wysokiej wody, wierzbowy szałas do zabawy oraz pieńki do wspinaczki.

Kolejnym działaniem, które jest na etapie pozyskiwania wsparcia finansowego, jest budowa terenu rekreacyjno-wypoczynkowego z wykorzystaniem naturalnych rozwiązań z zakresu błękitno-zielonej infrastruktury. Utworzony zostanie park kieszonkowy wzdłuż rzeki Łabuńki, będący miejscem wypoczynku zarówno dla mieszkańców jak i turystów. Co więcej, park ten wesprze rozwój infrastruktury publicznej w zakresie tworzenia tzw. „miasta 15-minutowego” z dostępem do terenów zielonych i rekreacyjnych. Dodatkowo jego utworzenie zapewni bezpieczną komunikację między miastami, a jednocześnie „odciąży” do tej pory jedyny park w Zamościu. Wprowadzenie nawierzchni w formie drewnianych pomostów posadowionych na palach ma umożliwić użytkownikom wejście w teren podmokły, do tej pory niedostępny i stworzyć nowe miejsce wypoczynku i rekreacji dla mieszkańców okolic. Będzie też świetną alternatywą dla Miejsc Obsługi Rowerzystów, przygotowując miejsce do odpoczynku dla użytkowników ścieżki rowerowej. Projektowana roślinność będzie adaptowała deszczówkę oraz spełniała funkcje poprawiające wizerunek miejsca, edukacyjne i podnoszące komfort użytkowników.

Regularnym działaniem miasta niwelującym betonowe „wyspy ciepła” i jednocześnie wspierającym bioróżnorodność, są akcje pod nazwą Zielone płuca dla Zamościa, realizowane we współpracy z Klubem Rotary Zamość. Wydarzenia realizowane w ramach powyższego hasła, polegają na sadzeniu drzew wzdłuż ścieżek rowerowych, zakładaniu łąk kwietnych i warsztatowej edukacji ekologicznej. Uczestniczą w nich przedszkolaki, uczniowie szkół podstawowych i ponadpodstawowych oraz przedstawiciele lokalnych nadleśnictw.

9.     Z jakich środków korzysta miasto realizując działania związane z BZI? Czy są to środki własne, zewnętrzne czy jeszcze inne? 

Miasto Zamość, dzięki członkostwie w Stowarzyszeniu Gmin Polska Sieć ’Energie Cite’, ma możliwość uczestniczenia w wielu projektach międzynarodowych, w ramach których pozyskiwana są wiedza, inspiracje oraz środki na realizację zadań, w tym związanych z BZI. Dodatkowo, jak już wcześniej wspomniałam, zgłaszają się do nas lokalne stowarzyszanie i przedsiębiorcy, którzy w dużej mierze dofinansowują i uczestniczą w wykonawstwie, planowanych wspólnie działań. Kolejny rok, finansowo, materiałowo ale i fizycznie, wspierają nas członkowie Rotary i partnerzy prywatni. Do realizacji działań dołączają pracownicy Urzędu Miasta oraz jednostek miejskich: Przedsiębiorstwa Gospodarki Komunalnej i Ośrodka Sportu i Rekreacji. Mając taki zespół wsparcia, koszty ponoszone przez miasto są niewielkie, a udział w nich dzieci i młodzieży, ma dodatkowo wymiar edukacyjny. 

Jako kilkukrotny laureat nagrody ECO-MIASTO, podejmujemy kolejne wyzwania by zmieniać Zamość na miasto z dobrym klimatem. Podczas oficjalnych spotkań, np. z przedstawicielami miast partnerskich, także sadzimy drzewa i w ten sam sposób odwdzięczamy się podczas odwiedzin w ich miastach. W najbliższym czasie będziemy tworzyli aleję drzew z okazji 30-lecia zamojskiej szkoły społecznej, a obok bioróżnorodną przestrzeń z różnego rodzaju nasadzeń o walorach sensorycznych, zacieniających i będących pokarmem dla pożytecznych owadów i małych zwierząt. Natomiast w najbliższy Światowy Dzień Ziemi, wspólnie z przedszkolakami i uczniami szkół podstawowych utworzymy park kieszonkowy przy HUB-ie komunikacyjnym w Zamościu. Dzięki niemu, podróżni będą mogli odpocząć w otoczeniu natury. Wymienione działania będą w większości pokryte ze środków sponsorów, co przy obecnej inflacji w dużej mierze odciąży budżet miasta.

10.    Jak miasto znajduje środki na realizację działań tego typu? 

W budżecie miasta na każdy rok zabezpieczane są środki na zieleń. Niestety większość z nich przeznaczana jest na jej utrzymanie i pielęgnację. Dlatego staramy się współpracować z wydziałem inwestycji, by w planowanych projektach uwzględniali dodatkowe nasadzenia. Partnerem w takich działaniach jest też Zarząd Dróg Grodzkich w Zamościu. W obu przypadkach, gdy na terenie realizowanej inwestycji nie ma miejsca na nowe nasadzenia, wskazujemy inne, na którym realizujemy wcześniej wymienione akcje. 

Czasami korzystamy z wpłat od inwestorów, którzy nie chcą/nie mogą wykonać nowych nasadzeń i wolą zapłacić za wycinkę drzew na swoim terenie,  a także z kar za zniszczenie bądź usunięcie bez zezwolenia drzew, które zgodnie z ustawą o ochronie przyrody, mogą być przeznaczone tylko na cele związane z ochroną środowiska. Na szczęście, nie mamy wiele takich sytuacji, ponieważ staramy się, tam gdzie jest to możliwe, zalecać nasadzenia kompensacyjne. Trudniej jest z wykonawcami prac, którzy często nie posiadają wiedzy jak prawidłowo pielęgnować drzewo, czy z zarządcami terenów, którzy to zlecają.

Oprócz powyższych środków dochodzi sponsoring ww. organizacji i przedsiębiorstw, dzięki któremu wspólnymi siłami i przy niewielkim nakładzie finansowym Miasta, realizujemy mniejsze „zielone” projekty. W przypadku działań inwestycyjnych, jak budowy terenów rekreacyjnych w ramach działań BZI, staramy się o dofinansowanie ze środków unijnych, RPO czy w ramach projektów transgranicznych.
Liczymy na to, że Zamość będzie kojarzony nie tylko jako miasto wpisane na listę UNESCO, ale jako zielony, przyjazny do życia i będący modelowym wzorem naturalnych działań adaptacyjnych do zmian klimatu.